C ekanligini ko’rsatadi

• 
  I Bosqichda 6-sinf fizika fanida jismlarning ichki tuzilishi molekulyar-kinetik nazariya asosida o’rganilib, molekulalarni to’xtovsiz harakatda bo’ladiganligi haqida tushunchalar beriladi.
  
• 
  II Bosqichda 7-sinf kimyo kurslarida jismlarning tuzilishini o’rganishda dastlab 6-sinfda fizika fanida jismlarning tuzilishiga tegishli bo’lgan bilimlar takomillashtiriladi. Keyinchalik jismlarning atom molekular tuzilishi haqida dastlabki bilimlar beriladi.
  
• 
  III Bosqichda 8-sinf fizika kursida jismlarning, atom tuzilishi atrofida o’rganilad, electron, ion, haqida ma’lumotlar beriladi.
  
• 
  IV Bosqichda kimyo fanida (kimiyoviy elementlar) atomlarning tuzilishlari o’rganiladi.
  
• 
  V Bosqichda 9-sinfda fizika fanida atom, yadro elementar zarrachalarga tegishli bilimlar kengaytiriladi.Molekulyar kinetik nazariya asoslari o’rganiladi.
  
• 
  Albatta bundan jismlarning tuzilishiga tegishli bilim berishdab foydalanib, fizika va kimyoni o’rganishda, dastlab, o’quvchilarning fizika va kimyo kurslarining materiallani o’rganish borasida jismlarning tuzilish nazariyasiga tegishli egallagan bilim ko’nikmalarini aniqlash zarur.
  
• 
  Fizika o’qituvchisi fizika fani bo’yicha, kimyo o’qituvchisi kimyo fani bo’yicha o’quvchilarga valentlik tushunchasi ion zaryadi haqida ma’lumot beradi.
  
• 
  Tajriba va o’tkazilgan tadqiqotlar fizika fanidagi Faradeyning II qonunida o’rganilishi kerek bo’lgan electron zaryadining miqdori–1,6*10^-19 C ekanligini ko’rsatadi.
  
• 
  Bundan bir valentli ionning zaryadi (–)elektron zaryadining miqdoriga teng ekenligi kelib chiqadi. Demek, agar bir valentli ionning zaryad miqdori ±1,6*10^-19 C gat eng bo’lsa 2, 3 va n valentli ionning zaryad miqdori bir valentli ionning zaryad miqdoridan butun son marotaba katta bo’ladi. n (±1,6*10-19 C) Bundan ion zaryadining son qiymati ma’lum bo’lsa uning valentligini oson usulda aniqlash imkoniyati bar boladı. Buning uchun berilgan sonni ±1,6*10^-19 C ga bo’lish ko’rsatiladi.
  
• 
  Bul usul fizika fanida o’rganilmaydi. u yoki bu fanni o’rganishda ayrim tushunchalar haqida ma’lumot berishni integratsiyali bog’lanish paydo bo’ldimi degan savol paydo bo’ladi Bu savolga javob berish uchun maxsus ilmiy tadqiqot ishlarini amalga oshirish kerak
  
• 
  Buning uchun fizika va kimyoning bog’lanishigina tegishli bo’lgan nazariy va amaliy masalalar tanlab, O’quvchilarga tanishtirilishi kerak. Biz diqqatimizni kopincha ion zaryadi va valentlikka bog’liq bo’lgan masala yechishga qaratganimizda masalani, berilgan ma’lumotlardan foydalanib, zaryad miqdari +4,8*10^-19C bolgan ionning valentligini anıqlang degan masele berilgan.
  
• 
  Bu masalaga o’zlashtirish darajasi past bo’lgan o’quvchi quyidagicha javob beradi. «Elementning valentligi son jihatidan ionning zaryadiga teng bu yerda zaryad unday emas. …..valentlik bolmaydi…..men nimaligini eslay olmay turibman»……
  
• 
  Bu holatda o’quvchilarning faolligini orttirish va fikrini rivojlantirish maqsadida fizika darslarida olgan bilimlari takrorlaniladi. Lekin oqıwshı savolga to’liq javob bera olmadi, va valentlik haqida fizika fanidan emas kimyo fanidan o’qiganligini aytadi.
  
• 
  Oquvchining fikricha masala valentlik haqida bo’lsa, demek uni kimyo fanidan olgan bilimlar asosida yechish kerak ekanligi aytiladi. Bunday masaleni yechishda fizika va kimyodan olgan bilimlarini bog’lantira olmadi.
  
• 
  Olingan natijalar o’quvchilarning har hil fanlardagi o’xshash va bir-biriga yaqin ma’lumotlarni o’rgangan vaqtlarida integratsialibilimlardan foydalana olmasligini ko’rsatadi. Yani sinfdagi yaxshi o’qiydigan o’quvchilar bu masalalarni yaxshi o’zlashtira oladi.Fizika va kimyo fani orasidagi bog’liq bilimlar javobda umumlashtirilmagan, ya’ni ular u yoki bu fandan olgan bilimlarini a’lohida foydalanishni ko’zda tutgan.
  
• 
  Masalan yaxshi o’zlashtirgan o’quvchi bu masalani quydagi yechishga erishdi. «Masalada ionning zaryadı ±4,8*10^-19 C ga teng bir valentli ionning zaryadı ±1,6*10^-19 C ga teng Egar ±4,8*10^-19 C ni ±1,6*10^-19 C aa bo’lse 3 chiqadi.
  
• 
  Demak, bu ionning valentligi 3 ga teng Bu yerde faqatgina bir valentli ionning zaryadini eslab qolish kerek, qolgani juda oddiy bo’lib topiladi deb javob beradi. Ammo bu o’quvchida ionning zaryadi va uning valentligi kimyo fanida qanday ko’rsatilganligi aytib o’tilmadi.
  
• 
  O’qituvchi bergan savollarga to’liqtirish maqsadida u «bu yerda musbat zaryadning son qiymati berilgan. Bu haqida biz fizika fanida o’qiganmiz, kimyo fanida buni o’rganmaganmiz»-dedi va o’ylanib qo’shimcha «kimyo fanida bizga belgili ionning zaryadi u olgan yoki bergan elektronlarning soniga teng deb yakunlanadi.
  
• 
  Bunday qilib dars o’tish natijasi kimyo va fizika darslarida o’za’ro bog’liq ma’lumotlarni o’rganishda olgan bilimlar asosida o’z-o’zidan hech qachon bog’liq bo’lmasligini ko’rsatadi. Keyingi basqichlarda fizika va kimyo o’qituvchilari fikrlashlar yordamida takrorlash darsi o’tkaziladi. Bu darsda fan o’qituvchisi «valentlik» tushunchasi samarali bo’lgan masalalarni takidlab o’tdi. O’qituvchilar avval qaysi ma’lumotni tushuntirib berish kerakligi haqida bir qarorga kelishdi.bu darsda o’quvchilarning fizika va kimiyadan maxsus bilimlarni umumiylashtiruvchi, taqqoslavchi va bog’lavchi ma’lumotlarni takrorlaydi.
  
• 
  Fizika o’qutuvchisi atom tuzulishini D.İ.Mendeleev elementler davriy sistemasiga bog’liqligini ta’kidlab o’tdi. Kimyo o’qituvchisi valenlik kimyoviy bog’lanishlar ionning paydo bo’lishi, ion zaryadınıng san qiymati va tartib valentlikni tapish haqida ma’lumotlar berdi. Keyingi masalani fizika o’qituvchisi mustahkamladi. U elektronning zaryad miqdoti fizika fanida ham kimyo fanida ham bir xil ekanligini aytib o’tdi va ko’rsatib berdi.
  
• 
  Fizika va kimiya bilan bir-biriga bog’lab o’rganilgan bunday darslar asosida o’quvchilarni uning zaryadi ma’lum bo’lsa valentligi yoki valentligi ma’lum bo’lsa, uning zaryadini osongina topish mumkinligi haqida tushinchaga ega bo’ladi.
  
• 
  Bu ikki o’quvchini javoblarini solishtirish orqali ularning bilimidagi asosiy farqni bilish qiyin emas. Ikinchi o’quvchi u yoki bu fanlardan olgan bilimlarini masala yechish foydalanadi.birinchi o’quvchi esa o’z bilimlari asosida bunday o’zaro bog’liqlikni ko’rsata olmadi.
  
• 
  Shunday qilib Respublikamızdagı qator umumiy orta ta’lim maktablarida bu ikki fanni natijalari mos ma’lumotlarda chuqur o’zlashtirishga integratsiyali bog’lanish o’rnatish kerakligi faktorlarda ko’rsatiladi
  
• 
  O’quvchilarga mustaqil bilim berilishi uchun fizika va kimyo o’qituvchilarining birgalikda hamjihatlikda ish olib borishi kerak.
  
• 
  Bunda o’quvchilarning bilimlarini tekshirishdan quyidagi xulosaga kelish mumkin. O’quvchilar egallagan bilimlar orasida o’z-o’zidan bog’lanish paydo bo’lmaydi.
  
• 
  Fizika va kimyo fanlarini o’qitishda atomning tuzilishi va yadro fizikasiga tegishli ma’lumotlar metodik qarashdan ilmiy tamoni bayon qilinib fanlara’ro bo’glanish paydo etiladi.
  
• 
  O’quvchilarnin g atom tuzilishiga tegishli bilimlari fizika va kimyo fanlarini bog’lab o’qitish orqali sistemaga keltiriladi.
  
• 
  O’quvchilar jismlarda paydo bo’lgan jarayonlar holatini tushunishlari uchun atom tuzilishiga tegishli bo’lgan tushunchalarni foydalanishi kerek
  
• 
  Atomning tuzilishiga tegishli qonun va nazariyaning tushunchalarini tushuntirish asosida integratsiyali bog’lanishdan amaliyotda foydalanish bilim berishning ilmiyligini orttiradi.