Byudjet tashkilotlarida byudjet hisobi

 
Balans usuli
-
bitta xodisani ifodalovchi karama-karshi kursatkichlarni (kirim va 
chikim mablaglari va ularning manbalari va xokazo) tenglashtirish, solishtirish. Balans 
usulidan balans (buxgalteriya balansi, korxonaning daromadlari va xarajatlari balansi, 
axolining pul daromadlari va xarajatlari balansi va boshkalarni) tuzishda foydalaniladi. 
Balans usuli rejalarni ishlab chikishda va xisobga olishda, ularning bajarilishini 
tekshirishda, xujalik faoliyati taxlilida keng ishlatiladi. 
Buxgalteriya balansi
- 
ma’lum bir davrda xujalik mablaglari va ular manbalarining pul 
kiymatini guruxlab va umumlashtirib aks ettirish usuli. 
Buxgalteriya balansi asosan xar oyning boshi, kvartal va yil oxirida tuziladi, uning 
uzaro boglik ikki, aktiv va passiv kismlari mavjud. Balansning aktiv kismida xujalik 
mablaglari, passivida esa, tashkil topish manbalari aks ettiriladi. Uning ikki kismiing jami 
summasi xar doim teng buladi. Buning ma’nosi shundan iboratki, aktivda xam assivda xam 
birgina xujalik mablaglarining xajmi aks ettirilgan, fakat xar xil gurux (aktivda mablag turlari, 
passivda esa, mablag manbalari buyicha)larda aks ettiriladi. 
Balansning aktiv va passiv kismlari bulimlarga, bulimlari esa, moddalarga bulinadi. 
Balansning ma’lumotlari asosida korxona faoliyati buyicha bir kator iktisodiy kursatkichlarni 
aniklash mumkin. 
Balans ma’lumotidan foydalanib maksadli muljallangan mablaglarning ishlatilishini 
kuzatish mumkin. Balans xammaga tushunarli, anik, tugri, foydali va uz vaktida tuldirilgan 
bulishi lozim. 
Xozirgi davrda korxonalar uz aktsiyalarini chikarmokdalar, aktsiyadorlar esa, asosan 
iktisodiyot soxasida mutaxassis emaslar, shuning uchun korxona aktsiyadorlar va boshka 
investorlarni uzlariga jalb etmokchi bulsalar, balans kursatkichlarini yukorida kursatilgan 
talablarga asosan tuzishlari lozim. 
Tashki investorlar balansning kuyidagi kursatkichlari bilan kizikadilar: 

---

267 
-Aktivdagi modda, ya’ni uzok muddatli aktivlar (eskirish summasidan tashkari), uzok 
muddatli kapital kuyilmalar, nomoddiy aktivlar, moddiy ishlab chikarish zaxiralari, 
moliyalashtirilgan debitorlar, kiska muddatli kapital kuyilmalar, pul mablaglari; 
-Passivdagi jalb kilingan kapital, yigilgan (taksimlanmagan) foyda, uzok muddatli va 
kiska muddatli karzlar aks ettiriladi.