Byudjet tashkilotlarida byudjet hisobi

 
Buxgalteriya hisobining shakllari: memorial-order, Bosh jurnal, jurnal-order, 
informatsion texnologiyalarga asoslangan va soddalashtirilgan shakl 
 
Korxonalar faoliyati hisobi yuritilar ekan, bunda bir necha buxgalteriya hisob 
shakllaridan foydalanadi. Korxonada qo’llaniladigan hisob shakllarini tanlash qo’yidagi 
omillarga bog’liq bo’ladi: 
-
korxona hisob ishlarini hajmi ko’p yoki kamligiga; 
-
korxona buxgalteriya xodimlarining malaka va tajribalariga va xakozo. 
Korxonada qaysi hisob shakli qo’llanilishidan qat’iy nazar, O’zbekiston 
Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to’g’risida»gi qonuniga to’liq amal qilinishi shart.
Buxgalteriya hisobi shakllari qo’yidagi turlarga bo’linadi: 
*
memorial order shakli 

---

64 
*
bosh davtar shakli
*
jurnal order shakli 
*
elektron-avtomatlashtirilgan shakl 
Buxgalteriya hisobi shakllari bir biridan qo’yidagi xususiyatlariga ko’ra farq qiladi: 
1. 
Shakldagi registrlarning soni, vazifasiga ko’ra. 
2. 
Registrlar tashqi ko’rinishiga ko’ra. 
3. 
Registrlarda xronologik va tizimli yozuvlar aks ettirilishiga ko’ra. 
4. 
Sintetik va analitik hisob ma’lumotlarini birgalikda yozish tartibiga ko’ra. 
5. 
Ezuvlarni yozish tartibi va texnika vositalarning qo’llash tartibiga ko’ra. 
 
Memorial - order shakli. 
Buxgalteriya hisobining memorial-order shakli hozirgi vaqtda kam foydalanib asosan, 
kichik korxonalarda va davlat muassasalarida qo’llaniladi. «Memorial» so’zining ma’nosi 
«xotira yoki esdalik» demakdir. Memorial - order shakli asosida yuritiladigan buxgalteriya 
hisobi shaklida hujjatlar qayta ishlanishi va hisob registirlarida aks ettirilishi ketma ketligi 
keltirilgan. 
Ushbu buxgalteriya hisob shaklini o’ziga xos xususiyati shundaki, xo’jalik 
jarayonlarning yozish uchun sintetik va analitik hisob uchun maxsus jamg’arma aylanma 
vedomostlardan foydalanadi.
Buxgalteriyaga topshirilgan dastlabki hujjatlar xar tomonlama tekshirilgach, sintetik 
va analitik hisob maxsus aylanma vedomostlari to’ldiriladi: bunday jamg’arma aylanma 
vedomostlari asosiy vositalar , asosiy vositalarning; pul mablag’lari va qo’yilmalar, ishlab 
chiqarish zahiralari va tayyor mahsulot; ishlab chiqarish xarajatlari, mol etkazib beruvchilar 
bilan hisoblashish, mehnat haqi yuzasidan hisob kitoblar, byudjet bilan, ijtimoiy sug’urta 
tashkilotlari bilan hisob kitoblar, mahsulot(ish, xizmat) sotish va boshqa schetlar uchun 
tashkil etiladi. 
Yuqorida keltirilgan vedomostlar va sintetik hisob registrlari asosida memorial 
orderlar tuziladi.
Memorial - orderda yozilgan ma’lumotlar xar oyda « bosh kitob jurnaliga» tarqatiladi. 
o’z navbatida «bosh kitob» jurnali asosida oborot va qoldiq summalar aniqlanadi, shundan 
so’ng, schetlardagi qoldiq summalari tegishli tartibda hisobot boshqa shakllarida yoziladi. « 
bosh kitob» dagi schetlar debet oborotlari yig’indisi, ular kredit oborotlari yig’indisi bilan 
shuningdek , «order bo’yicha summalar» qatori jami bilan teng bo’lmogi zarur.
Memorial - order buxgalteriya hisob shaklini qo’yidagi afzalliklari mavjud: 
1. 
hisob jarayonlarini qat’iy ketma-ketligi
2. 
Registrlar andozaviy shakllaridan foydalanishni imkoniyati mavjudligi. 
3. 
hisob texnikasini oddiyligi va tushunarligi
4. 
Buxgalteriya xodimlari malakasiga ko’ra, hisob ishlarini taqsimlash imkoniyatini 
mavjudligi.
Memorial-order shakli yuqoridagi afzalliklarga ega bo’lishi bilan birga, ba’zi bir 
kamchiliklarga egadir: 
1. 
hisob ishlarini ko’p mehnatliligi; 
2. 
Analitik va sintetik hisobni alohida yuritilishi, ya’ni hisobni alohida yuritilishi 
natijasida sintetik hisobdan analitik hisobni orqada qolishi vujudga keladi; 
3. 
Turli hisob registirlarda bitta xo’jalik jarayonini qayta, qayta yozilishi. 
Quyida memorial-order shaklida ishlatiladigan hisob registrlarini keltirib o’tamiz: