Byudjet soliq siyosatining mazmuni V



Download 0,71 Mb.
bet1/14
Sana04.06.2022
Hajmi0,71 Mb.
#634473
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14
Bog'liq
Hozirgi sharoitda O’zbekiston Respublikasida byudjet – soliq siyosatining



Reja:

Kirish

  1. Byudjet – soliq siyosatining mazmuni vа vazifalar

  2. Iqtisodchi olimlarning byudjet - soliq siyosatiga oid nazariyalari

  3. O’zbekiston Respublikasida byudjet – soliq soliq siyosatining amaldagi holatini tahlili

  4. Hozirgi sharoitda O’zbekiston Respublikasida byudjet – soliq siyosating ustuvor yo’nalishlari

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati



Kirish
Mamlakatimizda olib borilayotgan keng qamrovli islohotlar natijasida oxirgi yillarda mamlakatimiz milliy iqtisodiyoti yanada mustahkamlanib bormoqda, Eng avvalo mamlakatimiz xalqining munosib hayot darajasi va sifatini ta’minlash hamda rivojlangan demokratik davlatlar qatoridan o’rin olish yo’lida katta qadam tashlandi. Ushbu natijalarga erishish uchun mamlakatdagi byudjet soliq siyosatiga katta ahamiyat berilmoqda.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda davlat sektorining ijtimoiy – iqtisodiy taraqqiyotni ta’minlashdagi roli katta ahamiyatga ega. Uning samarali faoliyatini amalga oshirish uchun davlat byudjeti daromadlarini yetarli va uzliksizligini ta’minlash zarur hisoblanadi.
Mamlakatimizda soliq siyosatini erkinlashtirish va xususiy mulk, hamda xususiy tadbirkorlikni ishonchli himoya qilishni ta’minlash, ularni jadal rivojlantirish yo’lidagi to’siqlarni etish bo’yicha amalga oshirilayotgan islohotlar yildan – yilga o’zining samarasini berib kelmoqda.
Mamlakatimiz bozor islohotlarni chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish, to’laqonli bozor iqtisodiyotini yaratish sohasida olib borilayotgan iqtisodiy islohotlar orasida byudjet va soliq sohasidagi islohotlarni chuqurlashtirish, soliq tizimi soddalashtirish masalalari muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Bugungi kunda soliq siyosatini yanada takomillashtirish soliq yukini kamaytirish va ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish hamda xususiy tadbirkorlikni soliqlar orqali rag’batlantish va qo’llab – quvvatlash ning muhim ustivor yo’nalishi sifatida belgilanishi ushbu sohalarda bajariladigan vazifalarning o’zaro uyg’unligini ta’minlab beradi. Xususan, milliy iqtisodiyotda soliq yuki darajasining oxirgi yillarda sezilarli darajada kamayishiga erishildi.
Bozor munosabatlarini shakllantirish jarayonida mamlakatning rivojlanish strategiyasi, iqtisodiyotning ustivor yo’nalishlarini, ijtimoiy va madaniy sohalarini moliyashtirish vositasini akkumulatsiyalash sezilarli darajada mamlakat moliyaviy holati va byudjet tizimiga bog’liq. Byudjet munosabatlari doirasida davlat nazorati barqaror byudjet faoliyatiga erishish uchun samarali soliq siyosati olib borilishini taqozo qiladi. Mamlakatimiz ham o’zining iqtisodiy rivojlanish statusi va ijtimoiy – iqtisodiy yuksalish strategiyasini aniqlab olgan va kuchli moliyaviy siyosat orqali soliq siyosatini yuritish hamda ta’minlashga asosiy ustuvor vazifa sifatida qaramoqda.
Soliq tizimini optimallashtirish yo’larini ishkab chiqishda mamlakatda soliq munosabatlaring shakllantish holatini ham muhim rol o’ynaydi. Bozor iqtisodiyotiga tobora moslashib borayotgan respublikamiz uchun soliq munosabtlari o’ziga xos tartibda, aytish mumkimki biroz murakkab shakllanib bormoqda.
Bugungi kunda respublikamizda soliq tizimi vositasida iqtisodiyotni tartibga solishning asosiy yo’llaridan biri bu soliqlarning fiskallgini oshirish emas, balki soliq to’lovchilar sonini ko’paytirishga va ularning erkin daromad olishlariga imkoniyat yaratishdir. Shunga qaramasdan amaldagi soliq tizimini mamlakatimizning ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanishidan kelib chiqib takomillashtirish va soliqlarning davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishdagi ahamiyatini oshirish ayni paytda dolzarbdir.

Byudjet – soliq siyosatining mazmuni ва vazifalar
O’zbekiston Respublikasi o’tkazilayotgan keng qamrovli iqtisodiy islohatlar jarayonida soliq tizimini modernizatsiya qilish asosiy ustivor vazifalardan biri hisoblanadi . Davlat byudjeti daromadlariga jalb qilinadigan mablag’larning uzluksiz tushib turushini ta’minlashda hamda soliq su’byektlariga nisbatan qulay soliq muhitini yaratish soliq mexanizmi alohida ahamiyat kasb etadi . Soliq mexanizmi davlat tomonidan soliq munosabatlarini tashkil etish uchun qo’llaniladigan soliqqa tortish jarayonining elementlari va ularni boshqarishning yig’indisini ifodalaydi. Ya’ni soliq mexanizmi soliq munosabatlarini tashkil qilish usullari yig’indisi bo’lib , iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishda qulay sharoitlar yaratish maqsadida davlat tomonidan ishlab chiqiladi.
Davlat byudjeti davlatning yirik markazlashgan pul fondi bo’lib , davlatning funksiyalarini bajarishga asoslangan iqtisodiy kategoriya hisoblanadi. Iqtisodiy abadiyotlarda ko’pchilik yetakchi iqtisodchi – olimlar tomonidan davlat budjetini davlatning yirik markazlashgan pul fondi va asosiy moliya kategoriyasi ekanligini qayd etadi.
Byudjet “G’azna” degan ma’noni bildirib , bu davlat va mahalliy o’z – o’zini boshqarish vazifalari va funksiyalarini moiyaviy ta’minlash uchun mo’ljallangan pul mag’lablari jamga’rmalarini to’plash va sarflash shaklidir .
G’azna so’zi mohiyati ham davlatning qo’lida markazlashtirilgan pul jamg’armalarining tashkil etilishi va davlatning siyosatini amalga oshirish bilan bog’liq xarajatlar yuzasidan pul munosabatlarini bildiradi . Davlat byudjeti moliya tizimi hamda davlat moliya bog’inining asosiy qismi hisoblanadi .
Davlat byudjeti – davlat pul mablag’larining markazlashtirilgan jamg’armasi hisoblanib , unda daromadlar manbalari hamda ularda tushumlari miqdori , bundan tashqari moliya yili mobaynida aniq maqsadlari uchun ajratilgan mablag’lar sarfi yo’nalishlari va miqdori nazarda tutiladi.
Davlar byudjeti umumdavlat pul mablag’lari fondining iqtisodiy ko’rinishida tashkil topishining asosi bo’lib , u jamiyatning umumiy pul mablag’lari fondlari tizimida asosiy o’rinni egallaydi . Bundan tashqari u ishlab chiqarishning maqsadi va vazifalaridan kelib chiqib , uning mazmuni va tarkibini aniqlaydi hamda ishlab chiqarish rivojlanishidagi ijtimoiy ehtiyojlarni ta’minlashga zamin yaratadi, shuning uchun davlat byudjetining mohiyati – bozor iqtisodiyotidagi iqtisodiy qonunlar , davlatning tabiati bilan belgilanadi . Byudjet iqtisodiy kategoriya sifatida ishlab chiqarish munosabatlarining ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonida faol ta’sir ko’rsatadigan tomonlarini o’zida mujassam etadi .
Davlat o’z vazifalarini bajarish jarayonida bir qator xarajatlar qilishi zarur . Bu xarajatlar eng avvalo mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirish uchun turli sohalarga investitsiya qilish uchun mo’ljallangan , aholininng yashash darajasini yaxshilashga va ijtimoiy vazifalarni bajarishga qaratilgan , davlatning boshqarish , mudofaani ta’minlash kabi aniq maqsadlarga yo’naltirilgan rejalashtirilgan xarajatlardan iborat bo’ladi. Bu xarajatlar budjet orqali moliyalashtiriladi.
Unitar davlat byudjeti ikki bo’g’indan iborat ekan bu qatorga O’zbekiston ham kiradi, shundey ekan ular quyigilarga bo’linadi:

  1. Respublika budjeti

  2. Mahalliy budjetlar

O’zbekistonning davlat hokimiyati idoralari: viloyatlar, shaharlar va tumanlar bilan o’zaro munosabatlarni yangicha iqtisodiy asoslarda qayta tashkil etildi. Respublikamiz o’z daromadlarini mustaqil tasarruf etadigan va o’z xarajatlarini to’la – to’kis o’zi moliyalashtiradigan bo’ldi. Bularning hammasi davlatning zaruriy xususiyatini sanaluvchi byudjet va byudjet jarayonida o’z aksini topmasligi mumkin emasligini hisobga olgan holda budjetga oid huquqiy munosabatlarning takomillashtirilishida ilk qadamlar tashlandi.
Har qanday davlatning byudjet tizimi , shu mamlakatning davlat tuzumiga bog’liq holda tashkil etiladi. O’zbekiston Respublikasi davlat byudjeti o’z ichiga Respublika bedjetini, Qoraqalpog’iston Respublikasi davlat budjetini va mahalliy byudjetlarni oladi.

O’zbekiston Respublikasining Byudjet Kodeksiga muvofiq, mamlakat byudjet tizimi ikki pog’onali byudjetdan iborat, ya’ni:



  1. Respublikasi

  2. Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti va mahalliy byudjetlar.

Byudjet iqtisodiy kateoriya sifatida turli byudjet fondlarini shakllantirsh, taqsimlash, foydalanish paytida yuzaga keluvchi va ro’yabga chiquvchi iqtisodiy munosabatlar hisoblanadi va uning asosida doimo moddiy ishlab chiqarish hamda nomodiy xizmat ko’rsatishlar yotadi. Huquqiy kategoriya sifatida byudjet tegishli hudud doirasida markazlashtirilgan pul fondlarini shakllantirish, taqsimlash, foydalanishga qaratilgan va tegishli davlat yoki mahalliy hokimiyat idorasi tomonidan tasqidlangan asosiy moliyaviy reja, yuridik me’yorlardan iborat.
Byudjeti alohida bir mamlakatninng asosiy moliyaviy rejasi sifatida quyidagi belgilar tavsiflanadi.

  • Byudjet universal moliyaviy reja sifatida tegishli hududning iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotining barcha sohalari va yo’nalishlarini to’la qamrab oladi.

  • Byudjet boshqa turdagi moliyavity rejalarga nisbatan muvofiqlashtiruvchi vazifani bajaradi.

Davlat byudjetiga quyidagicha ta’rif berilgan: “Davlat byudjeti – davlat pul mablag’larining (shu jumladan davlat maqsadli jamg’rmalari mablag’larining) markazlashtirilgan jamg’armasi bo’lib, unda daromadlar manbalari va ulardan tushumlar miqdori, shuningdek, moliya yili mobaynida aniq maqsadlar uchun ajratiladigan mablag’lar sarfi yo’nalishlari va miqdori nazarda tutiladi”.
Mahalliy byujedlar – hududiy moliyaning asosiy tashkil etuvchi hisoblanadi. Mahalliy byudjetlarning daromadlari, asosan, mahalliy soliqlar va yig’imlar, soliqsiz daromadlar, yuqori turuvchi budjet tashkilotidan olinadigan ajratmalardan tashkil topadi
Mahalliy byudjetlarga quyidagicha ta’rif berilgan: «Mahalliy byudjet – davlat byudjetining tegishli viloyat, tuman, shahar pul mablag’lari jamg’armasini tashkil etuvchi bir qismi bo’lib, unda daromalar manbalari va ulardan tushumlar miqdori, shuningdek, moliya yili mobaynida aniq maqsadlar uchun ajratiladigan mablag’lar sarfi yo’nalishlari va miqdori nazarda tutiladi».
Qonunda qayd etilishiga ko’ra, mahalliy byudjetlar bo’g’inlari tarkibiga quyidagilar kiradi.

  • Qoraqalpog’iston Respublikasi budjeti

  • Viloyatlar byudjeti

  • Shaharlar byudjeti

  • Tumanlar byudjeti

  • Shaharlar tarkibidagi tumanlar byudjeti (Toshkent shahrida)

  • Tumanlar tarkibidagi shaharlar byudjeti



Download 0,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish