Byudjet-soliq sektori makroiqtisidy tahlili

AHOLI SONINI PROGNOZLASHNING ASOSIY USULLARI

• Aholi sonini prognozlashning asosiy usullaridan biri komponentlar usuli hisoblanib, uning mohiyati asosiy komponentlarning kelajak dinamikasi, ya‘ni tugilishlar va ulishlar soni, hududga kuchib kelishlar va kuchib ketishlar sonini jamlashdan iborat. Butun mamlakat miqyosida aholi sonini prognoz qilishda dastlabki ikki komponent yetarlidir.

AHOLI SONINI PROGNOZLASHGA TASIR ETUVCHI OMILLAR

• “Aholi harajati”ni prognozlashda uning komponentlariga ta‘sir qiluvchi omillar yoki boshqacha qilib aytganda, tugilish, ulim migratsiyasi darajasiga ta‘sir qiluvchi omillarni hisobga olish alohida ahamiyatga ega.
• Aholining kelajakdagi soni asosan tug’ilish darajasiga bog’liq. Shuning uchun dastlab unga qanday omillar ta‘sir qilishini o’rganish lozim. Bu yerda tug’ilishni oshiruvchi va kamaytiruvchi omillarni alohida belgilash mumkin. Tug’ilish darajasini oshiruvchi asosiy omillar deb odatda, maktabgacha tarbiya muassasalari va uy - joy qurish jarayoni taraqqiyotiga aytishadi.

AHOLI SONINI PROGNOZLASHGA TASIR ETUVCHI OMILLAR

• Omillar qatoriga moddiy ta‘minlanganlakni ham qo‘shish mumkin. Bu demografik siyosatning bir omili bo‘lib, bu narsa bizning mamlakatimizda tug’ilishni oshirishga qaratilgan (o‘ning asosiy sharti bo‘lib bolalarni tarbiya qilish harajatlariga davlatning sistematik pullik yordami hisoblanadi.)
• Tug’ilish pasayishiga olib kelo‘vchi omillar orasida birinchi navbatda aholi moddiy darajasining o‘sishi va bunga bogliq tarzda ehtiyojlari o‘sishini aytish lozim.

AHOLI SONINI PROGNOZLASHGA TASIR ETUVCHI OMILLAR

• Zamonaviy taraqiyotning barcha ne‘matlarini oshirishga intilish yangi oila qurganlar rejalashtiradigan farzandlar usoni kamayishiga ta‘sir qiladi (tug’ilishning «antogonistlari» sifatida avtomabil, televizor va hokazolar hisoblanadi).
• Odatda, ayollarning jamoat ishlarida qatnashuviga tug’ilishning kamayish omili sifatida qarashadi.