“byudjet hisobi va g’aznachilik”fakulteti “elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot” kafedrasi

to‘rtinchidan, 
tashkiliy  ma’noda
.
 
Davlat  xizmati  davlat  apparatining 
tashkiliy-funksional
 
elementlari  bilan  aloqada  baladi.  U  quyidagi  elementlardan 
tashkil  topgan  tizim  sifatida  namoyon  bo‘ladi:  davlat  apparati  faoliyatining 
tashkiliy va protsessual asoslarini tashkil etish; lavozimlarning tuzilishi va huquqiy 
ko‘rinishi;  xodimlarni  aniqlash,  baholash.  Davlat  xizmati  davlatni,  davlat 
hokimiyatini  mustahkamlaydi  va  fuqarolik  jamiyatining  bir  me’yorda  faoliyat 
yuritishini ta’minlaydi.

---

9
«Davlat  va  mahalliy  organlarida  amalga  oshiriladigan  xizmat, – 
Yu.N.Starilovning  fikricha,  –  bu  ommaviy  xizmat  bo‘lib,  ommaviy  hokimiyat 
organlarida  amalga  oshiriladi.  Davlat  xizmati  –  davlat  korxonalari,  muassasalari, 
tashkilotlari  va  birlashmalarida  amalga  oshiriladigan  xizmatdir.  Xususiy 
tashkilotlarning,  korxonalarning,  banklar  va  boshqa  korxona  va  tashkilotlarning 
xizmatchilarini, faqatgina ijtimoiy nuqtai nazardan, xizmat munosabatlari tizimiga 
kiritish mumkin. Oxirgi vaqtlarda ko‘pgina rivojlangan davlatlarda xalq deputatlari 
tomonidan olib borilayotgan xizmat professional ish sifatida namoyon bo‘lmoqda. 
Lekin deputatlar davlat xizmatchilari hisoblanmaydilar. Davlatda oliy mansablarni 
egallab  turgan  shaxslar  ham  (Prezident,  vakillik  va  ijro  hokimiyati  organlarining 
rahbarlari,  vazirlar  va  h.k.lar)  davlat  xizmatida  emas.  Ular  ommaviy-huquqiy 
xizmat  maqomiga  ega  hamda  o‘z  vazifalarini  ma’lum  bir  davrda  amalga 
oshirishlari mumkin.»
1
V.M.Manoxin  tomonidan  davlat  xizmatiga  berilgan  tushunchani  ko‘pgina 
yuridik adabiyotlarda uchratish mumkin. Jumladan, uning fikricha, davlat xizmati 
– bu  davlat  organlarini  va  boshqa  tashkilotlarini  tashkil  etish  va  huquqiy  tartibga 
solish  bo‘yicha  davlat  faoliyatining  bir  bo‘lagi  hisoblanadi,  dalat  organlari  va 
tashkilotlarining  faoliyati esa davlat oldida turgan vazifa va funksiyalarni amalga 
oshirishga qaratiladi.
2
B.M.Lazarev  esa,  yuqoridagi  ta’rifga  nisbatan  o‘zining  quyidagi  fikrlarini 
bildiradi:  birinchidan,  mazkur  ta’rifda  davlat  xizmati  davlat  xizmatchisi  atamasi 
bilan  belgilangan;  ikkinchidan,  davlat  xizmatchilari  nafaqat  davlat  funksiyalarini, 
balki  boshqa  faoliyat  turini  ham  amalga  oshiradilar;  uchinchidan,  davlat  xizmati 
hamda  uni  tashkil  etish  va  tartibga  solishga  qaratilgan  faoliyat  umumlashtirilgan. 
Davlat xizmati – bu davlatga xizmat qilish, ya’ni uning talabi bilan ma’lum bir pul 
mukofoti  evaziga  davlat  organida  davlat  oldida  turgan  vazifa  va  funksiyalarni 
amalga oshirish bo‘yicha bo‘ladigan faoliyatidir.
3
Yuridik  adabiyotlarda  davlat  xizmati  tushunchasining  keng  va  tor  doirada 
ko‘rib chiqilganligini ham ko‘rish mumkin. Masalan, A.P.Alexin va Yu.M.Kozlov 
davlat  xizmati  tushunchasiga  to‘xtalib,  keng  ma’noda  davlat  xizmatining  davlat 
xizmatchilari  tomonidan  davlat  organlari,  muassasalari  va  korxonalarida,  tor 
ma’noda esa, faqatgina davlat organlarida amalga oshirilishini ko‘rsatib o‘tadilar.2
Yuridik  adabiyotlarda  davlat  xizmati  mazmun-mohiyatini  ochib  berishga 
qaratilgan  bir  necha  o‘ziga  xos  xususiyatlar  ham  nazarda  tutilgan.  Jumladan, 
Yu.A.Dmitriev fikricha3, davlat xizmati quyidagi o‘ziga xos xususiyatlarga qarab 
boshqa mehnat faoliyatidan ajralib turadi: