“byudjet hisobi va g’aznachilik”fakulteti “elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot” kafedrasi

1-jadval. 
Tadbirkorlik axborotlari tuzilishi
Axborot 
turlari
Izoh
Makroiqtisodiy
Mamlakat iqtisodiyoti umumiy holatini tavsiflab beradi va davlatning 
maxsus muassasalari yoki mustaqil institutlar tomonidan taqdim etiladi
Moliyaviy
Tashkilotning joriy va istiqbol moliyaviy holati va kapital, investitsiya, 
qimmatli qog‘ozlar emissiyasi bozorida yuzaga kelgan  holatlarni tavsiflab 
beradi, maxsus moliyaviy axborotlar xizmati, brokerlik kompaniyalari, banklar 
va boshqa tashkilotlar tomonidan taqdim etiladi
Birja
Valyuta kurslar, hisoblash va foiz stavkalari, qimmatli qog‘ozlar 
kotirovkasi to‘g‘risidagi axborotlar. Banklar, birja va maxsus agentliklar 
tomonidan taqdim etiladi
Tijorat
Korxonalar (banklar, firmalar, korporatsiyalar), ularni ishlab chiqarish 
aloqalari, ishlab chiqarayotgan mahsulotlari, asosiy shartnomalari, baholar, 
texnologiyalar, rahbarlar, aksiyadorlar va shu kabilar to‘g‘risidagi axborotlar. 
Elektron ma’lumotlar bazasi davriy yangilanadigan nashrlar ko‘rinishida 
taqdim etiladi
Statistik
Iqtisodiy, moliyaviy, birja, ijtimoiy va boshqa ma’lumtlar dinamik 
qatorlar va bashoratli baholash ko‘rinishida taqdim etiladi
Tadbirkorlik 
axborotlari
Axborot agentliklari va ommaviy axborot vositalari tomonidan taqdim 
etiladigan biznes turli sohalari joriy axborotlari
Ommaviy axborot vositalari iqtisodiy va siyosiy tavsifdagi axborotlarni taqdim 
etadi.  Tashqi  tadbirkorlik  axborotlari  manbaasini  bir  nechta  guruhlarga  ajratish 
mumkin. (2-jadval).
Oliy  qonun  chiqaruvchi  va  ijrochi  organlar  qonunlar  va  boshqa  tartibga 
soluvchi  hujjatlarni  qabul  qiladi  va  barcha  tashkilotlar  o‘z  faoliyatlarida  bu 
ko‘rsatmalarga asoslanadi.
Turli  darajadagi  korporativ  forumlar  axborotlarni  almashish,  muammolar 
hamda ishtirokchilar fikr va nuqtai-nazarlarini muhokama etishga imkon beradi.
Bosma  va  elektron  mahsulotlar  turli  tashkilot  tadqiqot  natijalari  bilan 
tanishishga  imkon  beradi.  Elektron  mahsulotlar  axborot  texnologiyalarning 
markaziy  bo‘g‘ini  hisoblanadi  va  axborotlarni  jo‘natish  tezligini  oshirish  muhim 
vositasi hisoblanadi. Uning uchun chegara, til to‘siqlari mavjud bo‘lmaydi, masofa 
va  axborotlashgan  jamiyatda  borgan  sari  yo‘q  bo‘lib  borayotgan  industrial 
jamiyatga xos bo‘lgan boshqa cheklovlar muhim emas. 
Hozirgi  kunda  iqtisodiy  ob’ektlarni  boshqarish  sohasida  rejalashtirish, 
tayyorlash  va  boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilish  uchun  axborot  resurslarini 
shakllantirishda  foydalaniladigan  kompyuter  texnikalari,  dasturiy  ta’minot, 
telekomunikatsiyalarni  istiqbol  takomillashtirishlar  bilan  bog‘liq  sezilarli 
o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda.
Davlat axborot resurslari davlat organlarining axborot resurslaridan; yuridik 

---

34
va  jismoniy  shaxslarning  davlat  byudjeti  mablag‘lari  hisobiga  yaratilgan  axborot 
resurslaridan;  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning  davlat  sirlariga  va  maxfiy 
axborotlarga  ega  bo‘lgan  axborot  resurslaridan;  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning 
belgilangan tartibda beriladigan hujjatlashtirilgan axborotlaridan shakllantiriladi.
Jismoniy  va  yuridik  shaxslar  o‘zlarining  mablag‘lari  hisobiga  yaratilgan, 
ular tomonidan qonuniy asoslarda sotib olingan, hadya yoki meros tarzida olingan, 
shaxsiy foydalanish uchun davlat tomonidan berilgan hujjatlar, hujjatlar massivlari 
egalari hisoblanadi. 
Davlat  hujjatlashtirilgan  axborot  davlat  siri  deb  hisoblangan  hollarda  yoki 
konstitutsiyaviy  tuzumni  zo‘rlik  bilan  o‘zgartirishga  da’vat  qiluvchi,  urush,  zulm 
va  pornografiyani  targ‘ib  qiluvchi,  diniy  va  milliy  nizolarni  qo‘zg‘ovchi,  inson 
sha’ni  va  qadr-qimmatini  poymol  qiluvchi  hamda  O‘zbekiston  Respublikasida 
amaldagi  qonun  hujjatlari  bilan  tarqatilishi  taqiqlangan  axborotlarni  va  boshqa 
axborotlarni  jismoniy  va  yuridik  shaxslardan  belgilangan  tartibda  olib  qo‘yish 
huquqiga egadir. 
Davlat  siriga  kiritilgan  ma’lumotlardan  iborat  bo‘lgan  axborot  resurslari 
egasi  ushbu  mulkni  faqat  davlat  hokimiyati  tegishli  organlarining  ruxsati  bilan 
tasarruf qilishga haqlidir
13
.