|
13.2. G’aznachilik bo’limlari tomonidan tuziladigan byudjet ijrosiga oid hisobotlarni axborot imkoniyatlari va ularni tahlili.
O’zbekiston Respublikasi G’aznachiligi va uning xududiy bo’linmalari tomonidan Davlati byudjeti kassa ijrosi to’g’risidagi davriy hisobotlar tuziladi. Davriy hisobotlaga asosan kunlik, oylik, choraklik va yillik hisobotlar.
Hududiy g’aznachilik bo’linmalari har kunlik tezkor hisob ma’lumotlarini tegishli moliya organlariga taqdim etadi. Bu ma’lumotlar asosida moliya organlari byudjet tashkilotlari tomonidan byudjet mablag’lariningsarflanish holatini tahlil qiladi. Bu ma’lumotlar byudjet daromadlari ijrosi bo’yicha ma’lumotlarni shakllantirish uchun foydalaniladi.
Har oyda g’aznachilik bo’linmalari tegishli moliya organlari bilan hisobot oyining boshiga tasdiqlangan (aniqlashtirilgan) rejalashtirilgan ajratmalar bo’yicha ma’lumotlarni o’zaro solishtirib chiqadi.
G’aznachilik bo’limlari tomonidan taqdim etiladigan davlat byudjeti ijrosiga oid xisobotlar asosida davlat byudjetini ijrosi bo’yicha tezkor axborotlar shakllantirilib boradi. Bu esa byudjet ijrosini tezkor nazorat qilish imkoniyatini beradi.
G’aznachilik bo’limlari tmonida moliya organlariga taqdim etilgan xisobotlar asosida moliya organlari davlat byudjeti ijrosiga oid hisobotlarni tuzadi va tegishli organlarga ko’rib chiqish va tasdiqlash uchun taqdim etadi.
Moliya organlari tomonidan tuziladigan Byudjet ijrosi to’g’risidagi balansda tegishli byudjet bo’yicha byudjet pul mablag’lari qolig’i, byudjet xarajatlari, berilgan va olingan byudjet ssudalari, o’zaro xisoblashuvlar bo’yicha berilgan va olingan mablag’lar shuningdek hisobot davri oxiriga bo’lgan byudjet ijrosi natijalari bo’yicha ma’lumotlar shakllantiriladi. Byudjet ijrosi to’g’risidagi hisobotning Daromadlar qismida byudjet tasnifi bo’yicha rejalashtirilgan daromadlar summalari hamda ularni bajarilishi aks ettiriladi. Byudjet ijrosi to’g’risidagi hisobotning Xarajatlar qismida byudjet tasnifi xarajatlar bo’yicha aniqlangan reja, moliyalashtirilgan hamda bajarilgan kassa xarajati, haqiqiy xarajat summalari aks ettiriladi. Shuningdek bu hisobotda qabul qilingan yuridik majburiyatlar, moliyaviy majburiyatlar summalari aks ettiriladi.
Moliya organlari yillik hisobotlar tarkibida tasarrufidagi byudjet tashkilotlari bo’yicha yig’ma hisobotlarni ham taqdim etadi.
Yig’ma hisobotlarda byudjet tashkilotlari balansi asosida byudjet tashkilotining hisobot davriga moliyaviy holatini kompleks taxlilini amalga oshirish mumkin. Jumladan, nomoliyaviy aktivlarining hisobot yili boshiga va hisobot davri oxiriga qoldig’i, bu esa hisobot davrida byudjet tashkilotining nomoliyaviy aktivlarini qancha summada ko’payganligi yoki kamayganligini bildiradi. Ularning (asosiy vositalarning) eskirishi va qoldiq qiymati (mos ravishda hisobot davrining boshiga va oxiriga) to’g’risidagi ma’lumotlar. Moliyaviy aktivlarining har bir turi bo’yicha hisobot davri boshiga va oxiriga qoldig’i to’g’risidagi ma’lumotlar. Debitorlik va kreditorlik qarzlarning hisobot davri boshiga va oxiriga bo’lgan qoldiq summasi, bu esa byudjet tashkiloti tomonidan debitorlik va kreditorlik qarzlarni kamaytirish bo’yicha ko’rilgan chora-tadbirlarni taxlil qilishda yordam beradi. Byudjet tashkilotining joriy yilga va o’sib oruvchi yakun bilan moliyaviy natijalarini xolati, bu esa, byudjet tashkilotini xar bir daromadlar (tushumlar) turi bo’yicha moliyaviy holatini taxlil qilish imkonini yaratadi. Bundan tashqari, byudjet tashkilotining balansdan tashqari schyotlarida aks ettirilgan mol-mulklari to’g’risidagi ma’lumotlar aks ettiriladi
Xarajatlar smetasining ijrosi haqida hisobotda yordamida byudjet tashkilotining hisobot choragi mobaynida xarajatlar smetasining ijrosini taxlil qilish mumkin. Jumladan, aniqlangan rejaga nisbatan xarajatlar iqtisodiy tasnifining xar bir moddasi bo’yicha kassa va xaqiqiy xarajatlarni amalga oshirilishi to’g’risidagi ma’lumotlar. Bu esa, byudjet tashkilotining aniqlangan rejaga nisbatan ishlatilmagan limitlarini aynan qaysi xarajat turi bo’yicha vujudga kelganligini taxlil qilish imkonini beradi. Bundan tashqari rejaga nisbatan xaqiqiy xarajatlarni kam yoki ko’p amalga oshirilganligi aynan xarajatlarning qaysi turi bo’yicha yuzaga kelganligini ko’rish va taxlil qilish mumkin. Bular natijasida byudjet tashkilotining ham joriy yilgi xarajatlar smetasini taxlili, ham kelasi yilga rejalashtirilishi mumkin bo’lgan mablag’lar to’g’risida ma’lumotlar olish imkonini yaratadi.
Debitorlik va kreditorlik qarzlar to’g’risida ma’lumotda asosida byudjet tashkilotining hisobot davriga yuzaga kelgan barcha debitorlik va kreditorlik qarzlari to’g’risida batafsil ma’lumotlarni taxlil qilish mumkin. Jumladan, debitorlik va kreditorlik qarzlarni aynan xarajatlarning qaysi turi bo’yicha yuzaga kelganligi, shuningdek muddati o’tkazib yuborilgan qarzdorliklar to’g’risida, bundan tashqari mazkur qarzlarni respublikadan tashqaridagi qismi bo’yicha ham ma’lumotlar olish mumkin. Yuqoridagi barcha ma’lumotlar byudjet va byudjetdan tashqari mablag’lar bo’yicha alohida holda keltiriladi. Bu esa, byudjet tashkilotining ham joriy yilgi xarajatlar smetasini taxlili, ham kelasi yilga rejalashtirilishi mumkin bo’lgan mablag’lar to’g’risida ma’lumotlar olish imkonini yaratadi. Boshqa yig’ma hisobot shakllarida ham shu kabi axborot imkongiyatlari mavjud
Do'stlaringiz bilan baham: | 
