Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi

1-rasm. Don texnologik potentsialining shakllanish sxemasi. 
Un va yorma sanoatida bu texnologik potentsial ikkita asosiy ko`rsatkich 
bilan aniqlanadi: 
- anatomik qismlar massasining nisbati, asosan endosperm miqdori; 
- ishlab chiqarish jarayonida donning anatomik qismlarining alohida 
mahsulotlarga bo`linishining fizik imkoniyati. 
Un va yormaning qaysi maqsadda ishlatilishidan kelib chiqqan xolda, 
ularning iste`mol qiymatini ham hisobga olish zarur. 
SHunday qilib, donning texnologik potentsiali uning texnologik va 
iste`mol qiymatidan tashkil topgan. 
2. Donning anatomik tuzilishini texnologik ahamiyati. 
Unbop va yormabop ekinlar doni murakkab tuzilishiga va o`zining 
anatomik qismlari strukturasiga, tashqi ko`rinishdan esa har bir ekin guruhiga 
xos asl shakliga ega. 
Donning anatomik xususiyatlari uning texnologik potentsialini 
shakllantirishda, tegirmon va yorma zavodlarida texnologik jarayonni tashkil 
qilish va boshqarishda asosiy rol o`ynaydi. Anatomik qismlari massasining 
nisbati tayyor mahsulotlarning potentsial chiqishini ta`minlaydi. Yormabop 
ekinlarda gul qobiqlarning bo`lishi texnologik operatsiyalar tarkibiga qobiq 
ajratishni kiritishni talab qiladi. Navli un tortishda bug’doy, javdar, tritikale 
donining ichkariga kirgan jo`yakchasi borligi endospermning kraxmalli 
qismini tanlab yanchish vazifasini qiyinlashtiradi. Gul qobiq, qobiqlar, va 
aleyron qavati hujayralarining tuzilishi aniq ahamiyatga ega. 
Ko`p sonli ilmiy ishlar shuni ko`rsatadiki, don anatomik qismlari 
massasining nisbati donning navi, yirikligi, tuzilishi va boshqa omillaridan 
bog’liq holda o`zgarib turadi. Masalan, bug’doy doni endospermining
kraxmal qismi miqdori turli partiyalarda 8 % ga (77 dan 85% gacha) , javdar 
Donni genetik 
tavsifi 
Tuproq 
Texnologik 
potentsiali