Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

42-tajriba. Sirka aldegid sintezi 

Reaktivlar: etil spirt – 100 g; kaliy bixromat – 100 g; sulfat kislota – 140 g. 

Sirka aldegid – atsetaldegid etil spirtni kuchli oksidlorvchi reagent – kaliy 

bixromat bilan kislotali muhitda oksidlashdan hosil bo’ladi. 

Asosiy reaksiya: 

                                                                             O 

CH

3

CH

2

OH + K

2

Cr

2

O

7

 + 4H

2

SO

4

  → CH

3 

– C      + Cr

2

(SO

4

)

3

 + K

2

SO

4

 + 7 H

2

O 

                                                                             H 

reaksiya quyidagi bosqichlarda amalga oshadi. 

K

2

Cr

2

O

4

 + H

2

SO

4

   →   H

2

Cr

2

O

7

  +  K

2

SO

4

 

H

2

Cr

2

O

7

    →   Cr

2

O

6

  +  H

2

O 

Cr

2

O

8

   →   Cr

2

O

3

  +  3O 

 

                                                       OH                                      O 

3CH

3

CH

2

OH + 3 O → 3CH

3

 – CH           



 





O

H

2

 3CH

3

 - C 

                                                      OH                                       H 

 

 

43-tajriba. Aldegidlarning oksidlanishi 

a) Kumush oksid ta`sirida oksidlanishi – «Kumush ko’zgu» reaksiyasi. 

Reaktiv  va  materiallar:  kumush  nitrat  eritmasi,  ammoniy  gidroksid 

eritmasi, sirka aldegid, probirkalar, elektr isitgich. 

Toza  va  quruq  probirkaga  1  ml  kumush  nitrat  eritmasidan  quying,  uning 

ustiga  avval  hosil  bo’lgan  oq  cho’kma  erib  ketguncha,  oz-ozdan  ammoniy 

---

 

58 

gidroksid  eritmasidan  qo’shing.  Shu  eritmaga  5-6  tomchi  sirka  aldegid  tomizing. 

Aralashmani  ohista  qizdiring.  Probirka  tubida  kumush  jilo  (kumush  kuzgu)  hosil 

bo’ladi. 

AgNO

3

 + NH

4

OH  → AgOH ↓ + NH

4

NO

3

 

AgOH + 2NH

4

OH  → [Ag(NH

3

)

2

]OH +  2H

2

O 

2[Ag(NH

3

)

2

]OH  





o

t

 Ag

2

O  + 4NH

3 

↑ + H

2

O 

                            

                                        O                                             O 

CH

3

 – C         +   Ag

2

O    →    CH

3

  - C        +   2 Ag ↓ 

                                        H                                             OH 

 

Kumush  nitratning  gidroksidga  aylanishi,  mo’l  ammiak  Bilan  kompleks 

hosil  qilishi  va  qizdirilgan  kumush  oksid  hosil  bo’lishi,  kumush  oksidning  esa 

aldegid  bilan  qaytarilishi  reaksiyalari  tenglamasi  «kumush  ko’zgu»  hosil 

bo’lishidan dalolat beradi. 

b) Mis (II)-gidroksid ta`sirida oksidlanishi.  

Reaktiv va materiallar: formalin, 10 % li ishqor eritmasi, 5 % li mis sulfat 

eritmasi, probirkalar, isitgich asbobi. 

Probirkaga  1  ml  formalin  va  2-3  ml  10  %  li    ishqor  eritmasidan  soling. 

Aralashmani chayqatib turib, unga havorang cho’kma hosil bo’lguncha mis sulfat 

eritmasidan qo’shing. Probirkani sekin qizdiring. Nima kuzatiladi? 

Tajriba  natijalarini  va  mis(II)-  gidroksidning  qaytarilish  reaksiyasi 

tenglamasini yozing.