Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti


 Asimmetriya ko`rsatkichlari va ekstsess me`yorlari



Download 3,01 Mb.
Pdf ko'rish
bet89/208
Sana31.12.2021
Hajmi3,01 Mb.
#228090
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   208
Bog'liq
Statistika

7.3. Asimmetriya ko`rsatkichlari va ekstsess me`yorlari. 
Asimmetriya  –  grekcha  «asymmetria»  –  o`zaro  o`lchamsiz  so`zidan 
olingan  bo`lib,  o`zaro  o`lchamlik  buzilishi  yoki  yo`q  bo`lishi  degan  lug’aviy 
mazmunga  ega.  Asimmetrik  taqsimot  u  yoki  bu  yoqqa  og’ishmay,  qiyshaygan 
shaklda to`plam birliklarining taqsimlanishidir.  
Taqsimot  asimmetriya  me`yorini,  ya`ni  uning  nosimmetrik  darajasini 
qanday o`lchash mumkin degan savol tug’iladi.  
Ma`lumki,  taqsimot  ordinatasida  moda  arifmetik  o`rtacha  miqdor 
nuqtasidan  u  yoki  bu  tomondagi  nuqta  bilan  ifodalanadi.  Demak,  moda  bilan 
arifmetik  o`rtacha  orasidagi  farqdan  taqsimot  asimmetriyasining  darajasini 
o`lchashda  foydalanish  mumkin.  lekin 
o
x


  ayirmaning  berilgan  qiymatida 
dispersiya  katta  bo`lsa  asimmetriya  ko`zga  ilinar-ilinmas  tashlanadi,  ya`ni 
og’ishma  daraja  kichik  bo`ladi,  aksincha  dispersiya  kichik  bo`lsa, 
nosimmetriklik  yaqqol  ko`rinadi,  uning  darajasi  katta  bo`ladi.  shuning  uchun 
asimmetriya me`yori qilib arifmetik o`rtacha bilan moda orasidagi 
o
x


 farqni 


 
60 
emas, balki bu ayirmaning kvadratik o`rtacha tafovutga nisbatini olish mumkin, 
ya`ni 
x
o
x





 
Bu  ko`rsatkichni  mashhur  ingliz  statistiki  K.Pirson  taklif  etgan,  shuning 
uchun Pirson koeffitsienti deb ataladi. Muayyan sharoitda bu ko`rsatkich noldan 
katta  bo`lsa  a>0,  u  holda  asimmetriya  musbat  hisoblanadi,  aks  holda  (a<0),  u 
manfiy  deb  hisoblanadi.  Agarda  to`plam  birliklari  qator  o`rtachasidan 
chaproqdagi guruhlarda ko`proq to`plangan bo`lsa, koeffitsient manfiy ishoraga 
ega  bo`ladi,  taqsimot  ham  chap  yoqqa  og’ishgan  bo`ladi,  va  aksincha,  ular 
o`rtachadan  o`ng  tomondagi  guruhlarda  ko`proq  to`plangan  bo`lsa,  Pirson 
koeffitsienti musbat ishora oladi, taqsimot ham o`ng yoqlama og’ishmalikka ega 
bo`ladi.  
Ekstsess lotincha «excessus» - og’ishgan, o`tkir qiyshaygan, bukur, kuchli 
bukchaygan  va  grekcha  «xuproc»  so`zidan  olingan  «kurtosus»  -  do`ng,  bukur, 
o`tkir  uchli  qiyalik  degan  lug’aviy  ma`noga  ega.  Statistikada  ekstsess  deganda 
taqsimot shaklining bo`yiga cho`ziqligi yoki yassiligi nazarda tutiladi.  
Bir uchli taqsimotlar og’ishmalikdan tashqari yana boshqa xususyaitlarga 
ham  ega.  Ularning  bunday  muhim  xossalaridan  biri  markaziy  variantalarning 
to`plam birliklari bilan trlicha zichlanishida namoyon bo`ladi. Agarda ular moda 
atrofida ko`proq to`planib, uning yonbag’ridagi variantalarda g’ujlansa, demak, 
muayyan  qator  gistogrammasi  o`tkir  uchlidir.  Va  aksincha,  birliklar  modadan 
olisroqda  joylashib  tegishli  uzoqlikdagi  variantalarda  g’ujlansa,  u  holda 
gistogramma  yassi  shaklda,  do`ngroq  yoki  bukurroq  ko`rinishga  ega. 
Gistogramma shakli haqida aytilgan so`zlar taqsimot egri chizig’i shakliga ham 
to`la taalluqlidir. Bu holda yassi yoki o`tkir uchli egri chiziq haqida so`z yurita 
turib,  uning  modaga  yaqin  ordinataga  tegishli  shaklini  nazarda  tutamiz.  Butun 
egri  chiziq  tig’izligi,  aniqrog’i  cho`ziqligi  kvadratik  o`rtacha  tafovut  bilan 
aniqlanadi.  
Ekstsess  me`yori  bo`lib  to`rtinchi  momentning  to`rtinchi  darajali 
kvadratik o`rtacha tafovutga nisbati xizmat qiladi, ya`ni  
 





















f
x
x
f
x
x
f
x
x
f
f
f
x
x
K
eks
2
2
4
4
4
4
4
*
*
*



 
 

Download 3,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   208




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish