Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

Iqtisodiy statistika ikkita yirik tarmroqqa bo`linadi. Birinchi tarmoqdagi 
fanlar (mintaqaviy statistika, xalqaro statistika, bozor iqtisodiyoti statistikasi va 
hokazo)  xalq  xo`jaligi  miqyosida  ro`y  berayotgan  hodisa  va  voqealarning 
miqdoriy  tomonlarini  ularning  sifat  tomonlari  bilan  uzviy  bog’lanishda  olib 
o`rganadi. Ayrim tarmoqlar va korxonalar statistikasi (sanoat statistikasi, qishloq 
xo`jaligi statistikasi, savdo statistikasi va hokazo), nazariy va iqtisodiy statistika 
ko`rsatkichlariga  asoslanib,  xalq  xo`jaligining  ayrim  tarmoq  va  sohalari 
xususiyatlarini  hisobga  oladigan  ko`rsatkichlar  tizimini  aniqlaydi  va  ularni 
hisoblash hamda tahlil qilish usullarini bayon etadi.  
Statistika  eng  avvalo  iqtisodiy  nazariya  fani  bilan  bog’langan.  U  ushbu 
fandan  iqtisodiy  kategoriyalar  –  qiymat,  ish  haqi,  tovar,  mehnat  unumdorligi, 
ijtimoiy  mahsulot,  milliy  daromad,  foyda  va  shu  kabilar  haqidagi  tushunchani 
hamda  iqtisodiy  qonunlarning  mohiyatini  bilib  oladi,  keyin  esa  aniq  sharoitda 
ular  qanday  amal  qilayotganini  miqdor  jihatdan  belgilaydi.  Bu  bog’lanishni 
quyidagicha  ifodalash  mumkin:  «…foyda  me`yorini  hosil  qilishda  amal 
qilayotgan  munosabatni  bilgag  taqdirdagina  statistika  turli  mamlakatlarda,  turli 
davrlar  uchun  ish  haqi  darajasini  haqiqiy  tahlil  qilishga  qodir  bo`la  oladi».  Bu 

---

 
9 
xususda  akademik  S.G.Strumilinning  «Iqtisodiyot  nazariyasi»  tugagan  joydan 
statistika boshlanadi» degan so`zi ham juda o`rinlidir. 
Statistika  falsafa  fani  bilan  ham  chambarchas  bog’langan.  Falsafaning 
sifat,  miqdor  va o`lchov,  mohiyat  va  hodisa, tasodif va  zaruriyat,  alohidalik va 
umumiylik  kabi  kategoriyalari  hamda  miqdorning  sifatga  o`tish,  ziddiyatlar 
kurashi va birlik qonunlari ham statistika uchun katta ahamiyatga ega.