Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti «tarmoq mashina va jihozlari»

Gazlamalarning enini, uzunligini o’lchash va nuqsonlarini aniqlash

mashinasi.

Gazlamaning enini, uzunligini o’lchash va nuqsonlarini aniqlash tayyorlov bo’limining asosiy texnologik jarayonlaridan biri hisoblanadi.Tayyorlov bo’limlarida materiallarning muayyan qalinligi va kengligiga moslangan mexanizastiyalashgan RS-1, RS-2, PRS-140, PRS-160 kabi nuqson topish- o’lchash stanoklarining turli tiplari ishlatiladi.

Gazlamalarning uzunligini o’lchash.Hozirgi paytda gazlamalarni o’lchash va nuqsonlarini aniqlash mashinalariga qo’yiladigan asosiy talablardan biri o’lchash aniqligidir. Uzunligini o’lchash bilan bir vaqtda nuqsonlarini
aniqlashda material tezligi 0,15–0,25 m/s.dan oshmaydi. Faqat materialning uzunligini o’lchash mashinalarida esa 0,65–0,85 m/s.ga etadi.
Gazlamal uzunligini o’lchash aniqligi mashina ishlash prinstipiga ham bog`liq bo’ladi. Mashinalar konstrukstiyalari turli bo’lsa ham o’lchash mexanizmlari 3-rasmda ko’rsatilgan ikki prinstipning birida ishlaydi.
Birinchi prinstipda (3-rasm, a) ishlaydigan mashinalarda harakatlantiruvchi organ o’lchash vazifasini bajaradi. Uzatish valining o’qi yozish kurilmasi bilan kinematik bog`langan bo’lib impulslar hisoblagichi vazifasini bajaradi. Birinchi prinstipda kinematik zanjir o’lchash organining burchak siljishini hisoblagichga uzatadi.
Ikkinchi prinstipda esa burchak siljishini impulslar soniga aylantiradi. Birinchi prinstipda ishlaydigan material uzunligini o’lchash qurilmalarida harakatlantiruvchi organ va salt aylanishni hisoblab beruvchi qurilmasa orasida kinematik tutashuv bo’lishi lozim.
Uzunlikni yozib borish uchun fotorele yordamida ishlaydigan elektr zanjirli impuls hisoblagich qo’llaniladi.

3–rasm. Material uzunligini o’lchash mexanizmi sxemalari.

Ikkinchi prinstipda ishlaydigan qurilmada o’lchash organi bo’lib hisoblash g`ildiragi xizmat qiladi (3-rasm, b). Harakatlantiruvchi valiklar 3 gazlamani siljitib, hisoblash g`ildiragi 4 ga qisadi va uni aylanishga majbur qiladi. Gazlamani yo’naltirish uchun erkin aylanuvchi rolik 2 va prujina 1 qo’llanilgan. Gazlama tugagandan so’ng, hisoblash g`ildiragi o’z inerstiyasi yordamida aylanmasligi uchun avtomatik to’xtatish qurilmasi o’rnatilgan.

Gazlama bilan harakatlantiruvchi val va hisoblash g`ildiragi orasida kerakli qismini ta’minlash, uzunligi o’lchash qurilmalariga qo’yiladigan asosiy talablardan biri hisoblanadi (3-rasm, a) va (3-rasm, b). Gazlama va o’lchash organlari orasidagi ishqalanish koeffistienti oshirish maqsadida harakatlantiruvchi valiklarga va hisoblash g`ildiragiga rezina yoki kardolenta o’rnatilgan. Gazlamalar uzunligini stilindrik g`ildirak yoki valiklarda o’lchash mobaynida sirpalanish natijasida o’lchov xatoliklari yuzaga keladi. O’lchash xa-
toliklari gazlamaning sirpalanishga, uning tarangligiga va qalinligiga bog`liq bo’ladi. Gazlama bilan stilindrik o’lchash organlari o’zaro ta’sir sxemasida ko’rib chiqamiz.
O’lchanayotgan gazlama qalinligi , g`ildirak yoki valikning radiusi R<sub>K</sub>, o’lchash qismlarida taranglik S bo’lsin (4-rasm).
Agar o’lchash vaqtida hisoblash g`ildiragi m marta aylangan bo’lsa, u holda hisoblashda quyidagi uzunlik yoziladi:
L_и  m  2 R_K
o’lchanayotgan gazlama haqiqiy uzunligi esa quyidagicha topiladi:

L  m  2 , ; bu erda
  R
  / 2
yoki L
_{ L} 

и

R
х n x
K
Gazlamaning o’lchash qismidagi tortilgan holda surilishni uning nisbiy

uzunligini
  S₀ / EF , hisobga olsak, u holda o’lchash pastining haqiqiy uzunligi

L_Д  L_x (1  ) ga teng bo’ladi.
O’lchashning absolyut xatoligi quyidagicha aniqlanadi:
^   ^

L  L_и  L_Д
yoki
L  L_и ^1 



R
K
  ^ .
^RK 

olingan ifodalarni tahlil qilib, quyidagini aniqlash mumkin.

Agar
 _{ 1 } 
 bo’lsa,xatolik manfiy hisoblanadi, ya’ni o’lchangan

R_K R_K
uzunlik haqiqiy uzunlikdan kam bo’ladi.
O’lchash xatoligini kamaytirish uchun o’lchovchi g`ildirak yoki valikning nominal diametrini gazlama qalinligini hisobga olib aniqlash mumkin. Shu maqsadda RS-1 va RS-2 kabi stanoklarda diametrini o’zgartiruvchan qurilmani o’lchash g`ildirak yordamida gazlamani harakatlantiriladigan qurilmalarda -
ishqalanish koeffistientini gazlama va g`ildirak ta’sirlanish burchagi ni to’g`ri tanlash lozim. O’lchash esa minimal S_O kuch ta’sirida amalga oshirilsin.
Gazlama harakatlanishda, g`ildirakka ta’sir qiluvchi kuchlarni ko’rib chiqamiz

4–расм. Материал ва ўлчаш органларининг ўзаро таъсири.

(4-rasm). G`ildirak aylanma harakatida ta’minlash uchun quyidagi shart bajarilishi kerak.

S₁R_K  S₀ R_K  M_C

S₁ kuch quyidagi formula orqali ifodalanadi:

0

1
S  S e^

bu yerda:
e^  1 
M_C
R_K S₀
^ M_C ^

  ln^1 
 ^RK

^S0 

Olingan ifodadan S₀ ning ruxsat etilgan qiymatlariga bog`liq holda  va 
parametrlarini tanlash mumkin.