Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti "mexanika" kafedrasi

W>0

 bo`lsa, sistema geometrik 

o`zgaruvchandir

; 

W 

=  0

  bo`lsa,  sistema 

geometrik  o`zgarmas

; 

W  <0

  bo`lganda  esa  sistema 

geometrik 

o`zgarmas

  bo`lish  bilan  birga,  o`z  tarkibida 

ortiqcha  bog’lanishlarga  ega

  bo`ladi. 

Ortiqcha bog’lanishlarga ega bo`lgan sistemalar statik aniqmas sistemalar deyiladi. 

Agar  berilgan  sistemaning  biror  sharnirli  tugunida  bir  necha  disklar  bir-biri  bilan 

bog’langan  bo`lsa,  bunday  sharnir  murakkab  sharnir  deb  ataladi  (1.13-rasm).  Murakkab 

sharnirli  sistemalarning  erkinlik  darajalari  soni  (1.1)  formula  bilan  aniqlanadi;  lekin 

murakkab sharnirlar sonini oddiy sharnirlar soni bilan almashtirish kerak. 

Agar murakkab sharnirda n ta disklar bir-biri bilan bog’langan bo`lsa, uning oddiy 

sharnirlar soni bog’langan disklar sonidan bitta kam (n — 1) bo`ladi. 

 

 

 

 

---

 

 

tuzilishini kerak.  

 

  

 

 

 

Agar  berilgan  sxema  uchun 

W

  <  0  shart  bajarilgan  bo`lsa,  u  geometrik 

o`zgaruvchan  bo`lishi  ham  mumkin.  Masadan,  rasmda,  a  va  b  da  ko`rsatilgan  ikki 

sistemadagi disklar soni 

D

 = 3, oddiy sharnirlar soni 

Sh =

 2 va tayanch sterjenlar soni St 

= 5 bir xildir. U holda ularning erkinlik darajasi (1.1) formulaga asosan: 

W =3 • 3—

 2-2— 5=0. 

Birinchi  sxema  (1.16-  rasm, 

a)

  geometrik  o`zgarmasdir.  Lekin  ik-kinchi 

sxemaning  uchinchi  prolyotidagi  C  sharniri  pastga  yoki  yuqoriga  erkin  ko`chishi 

mumkin.  Demak,  balkaning  BCD  qismi  geometrik  o`zgaruvchan  va 

AB

  qismi  esa 

ortiqcha tayanch bog’lovchiga ega. 

Inshootni  hisoblash  sxemasi  geometrik  o`zgarmas  bo`lishi  uchun  uni  tashkil  etuvchi 

elementlar bir-biri bilan o`zaro quyidagi shartlarga asosan bog’langan bo`lishi kerak. 

1. 

Ikki  diskdan  iborat  sistemani  o`zaro  geometrik  o`zgarmas  qilib  birlashtirish  uchun 

ularni  bitta  sterjen’  va  bitta  oddiy  sharnir  bilan  bog’lash  kerak  (1.17-  ra