Buxoro oziq ovqat va yengil sanoat texnologiya instituti

 

3.3. Korxonada rejalashtirishning uslubiy asoslari, tamoyillari va vazifalari 

 

Iqtisodiyot  bo`yicha  zamonaviy  adabiyotlarda  va  qo`llanmalarda  rejalashtirishga 

mo`ljallangan  ish  yoki  ma`lum  bir  harakatlarni  bajarish  muddati,  tartibi  va  ketma-ketligini 

ko`zda tutuvchi chora-tadbirlar tizimi sifatida izoh berilgan. Har bir inson o`z ish kuni, dam olish 

kuni, bayramlar, yozgi ta`til, to`y va boshqa tadbirlarni qanday o`tkazishni rejalashtiradi. Aynan 

rejalashtirish  va  bashorat qilish  yo`li  bilan  korxonalar nimani, kim uchun, qachon va  qancha 

mahsulot  ishlab  chiqarish,  qaysi  hamkorlar  yoki  sheriklar  bilan  shartnoma  tuzish  yoki 

kooperatsiyani  rivojlantirish,  zarur  bo`lgan  moddiy-tovar  boyliklari  zaxirasini  yaratish  kabi  bir 

qator masalalarni hal qiladi. 

Bozor  munosabatlariga  o`tgandan  so`ng  rejalashtirish  bir  oz  yoddan  ko`tarilib  qoldi. 

---

 

32 

Hattoki  rejalashtirish  xo`jalik  yuritishning  bozor  mexanizmiga  to`g’ri  kelmaydi  yoki  bozor 

rejalashtirishga ziddir, degan fikrlar ham paydo bo`ldi. 

Deyarli  har  bir  korxonaga  “yuqoridan”  direktiva  vazifalari,  nazorat  raqamlari,  qat`iy 

me`yoriy  va  limitlarni  belgilab  beruvchi  rejalashtirish,  haqiqatdan  ham  bozor  mexanizmiga 

to`g’ri  kelmaydi  va  korxonalarning  mustaqilligini  yo`qqa  chiqaradi.  SHu  sababli  O`zbekiston 

Respublikasining  “Korxonalar  to`g’risida”gi  qonunida,  korxonalarning  iste`molchilar  talabi, 

foyda  yoki  daromad  olish  nuqtai  nazaridan  o`z  faoliyatini  mustaqil  ravishda  tanlashi  va  ishlab 

chiqarishni rivojlantirish istiqbollarini belgilab olishi ko`rsatilgan. 

Xalq  maqollarida  aytilganidek,  “tog’oradagi  suvni  ichidagi  bola  bilan  birga  sepib 

yuborish  yaramaydi”.  Avvalgi  xo`jalik  yuritish  tizimida  mavjud  bo`lgan,  “markaz”dan 

boshqariluvchi  markazlashgan  rejalashtirishni  inkor  qilish  bilan  rejalashtirishdan  umuman  voz 

kechish  mumkin  emas.  Rejalashtirish  tufayligina  korxonalar  ishlab  chiqarishni  tashkil  etish  va 

texnologiyalarning  optimal  variantlarini  tanlaydi,  resurslar  bilan  o`z  vaqtida  ta`minlash 

vazifasini  bajaradi,  asosiy  va  aylanma  vositalarga  ehtiyojni  belgilab  beradi,  mahsulotni  sotish 

kanallari  va  usullarini  aniqlaydi.  Bundan  tashqari,  rejalashtirish  ishlab  chiqarish  zaxiralari  va 

raqobatdagi  ustunliklardan  maksimal  darajada  foydalanish,  iqtisodiyotdagi  yangi  oqimlarni 

anglab  olish,  korxona  faoliyatidagi  kamchiliklarni  yo`qotish  va  turli  xil  tavakkalchiliklarni 

kamaytirishga  imkon  beradi.  Har  bir  korxonani  tashkil  qilinishi  va  faoliyat  yuritishi  aynan 

rejalashtirishdan boshlanadi.