|
2.
REJALASHTIRISHNING` BOSKICHLARI VA UNING TURLARI.
Rejalashtirish jaraeni uch boskichni o’z ichig`a oladi:
1.
Strateg`ik muammolarni taxlili.
2.
Faoliyatni kelg`usi sharoitini bashorat kilish va vazifalrni aniklash.
3.
O’z imkoniyatlarini optimal variantini tanlash.
Firmaning` istikbolini taxlil kilishda asosiy tashki xavf-xatarlar, imkoniyatlar,
"favkulotda" xolatlarni vujudg`a kelishi va ularni bartaraf etish imkoniyatlari xal etiladi.
Birinchi boskichda korxona ish yuritadig`an bozorda taxlil qilinadi.Taxlil ikki tmonlama
bo’lib, bozor muxitidag`i pozitiv va neg`ativ xolatlar xakida uylash kerak bo’ladi.SHuni xisobga
olish kerakki, tadbirkorlikni rivojlantirish jaraenida bir muammog`a ruxsat etilishi bilan boshqasi
kelib chiqadi. İxtiyoj va xaridor xoxishi o’zg`aradi, fan-texnikani yang`i yutuqlari joriy etiladi,
ishlab chiqarishning rivojlanish darajasi usadi, bozor va raqobatchilar strateg`iyasi o’zg`aradi,
moliyaviy kiyinchiliklar tugiladè. SHuning uchun o’z faoliyatini 1-5 yillarg`a bashorat kilishg`a
xarakat kiladè.
Ikkinchi boskichda, korxonaning` ichki imkoniyatlarini aniklash zarur. Bu urinda
korxonani bozor muxitini o’zg`arishig`a karab ishlab chiqarishdag`i, bozordag`i, iqtisodietdagi,
boshqarishäàãè, resurslardag`i korxonaning` kuchli va kuchsiz tomonlari aniklanadi. SHular
asosida maksadgà erishishdag`i eng` muxim vazifalari anikladandi. Bu boskichda firmaning`
kaysi yunalishlarèäà "raqobatchilik streteg`iyasini takomillashtirib, firmani yalpi ish faoliyatini
qanday yaxshilash mumkií?" deg`an savolg`a javob topiladi.
Uchinchi boskichda uch muxim kursatkich taxlil qilinadi:
1.
Korxonani bozordag`i O’RNI;
2.
Tarmokka korxonani moslig`i;
3.
Ishlab chiqarish dasturini assortiment to’zilishi.
Bu boskichda firmaning` turli faoliyat yunalishlari bilan istikbolini kiyoslash, tanlangaí
strateg`iyani amalg`a oshirishda turlim faoliyat yunalishlari buyicha prioritet va resurslarni
taksimlaø asosiy urin eg`allaydi.
Redjalashtirishning` kuyidag`i turlari mavjud bo’lib, ular: --
-o’zok muddatli rejalashtirish;
-urta muddatli rejalashtirish;
-kiska muddatli rejalashtirishdir.
Korxona faoliyatini rejalashtirishda muxim maksad bo’lib, tovarlarni sotish xajmi, foyda
va bozordag`i ulush xisoblanadi.
O’zok muddatli rejalashtirish 3 yoki 5 yillik muddatni o’z ichig`a oladi. Dunyo
amalietida o’zoê muddatli rejalashtirish keng` qullaniladi. Xorijda, masalan, Yaponiyada yirik
korporatsiyalarning 70 - 80% o’zok muddatli rejalashtirishdan foydalaniladi. O’zok muddatli
rejalashtirish o’z ichiga urta va kiska muddatli rejalashtirishni xam oladi. O’zok muddatli
rejalashtirishda "maxsulot-bozor" yangi strateg`iyalari ishlab chikiladi. "Maxsulot bozor" yang`i
strateg`iyasini axtarish o’z ichig`a yangi ishlab chikağèøíè rivojlanish imkoniyatlari taxlilini,
vertikal integ`ratsiyalarni, xorijiy filiallarni tashkil etishni o’z ichèãà oladi. Ushbu boskichda
ishlab chiqarishni keng`aytirish va xarajatlarni kamaytirish variantlarè uraganiladi.
Urta muddatli rejalar, odatda 2 yoki 3 yillarg`a to’ziladi. Urta muddatli rejalashtirishäà
rakiblarni kurash strateg`iyalarni o’zg`arishi va nomenklaturani o’zg`arishi natijasida xar bir
maxsulîò g`uruxi uchun rejalar to’ziladi.
Urta muddatli rejalarni qabul kilish jaraeni uch boskichni o’z ichig`a oladi:
o’zining` maxsus ma`lumotlari asosida o’z ishini bashorat kilish;
bashoratlar solishtiriladi;
korxona raxbariyati o’z ishini umumiy kurinishini ishlab chikaradi va yuqori tashkilotga
beriladi.
Kiska muddatli rejalashtirish 1 yilg`a, yarim yilg`a, oylarg`a muljallang`an bo’ladi. Kiska
muddatli rejalar 1 yilg`a ishlab chiqarish xajmin, foydani rejalashtirishni o’z ichiga oladè.
Byudjetlar rejalashtirish tizimining` muxim vositasi bo’lib xisoblanadi. Byudjet o’z
kurinishichà xarajatlar va daromadlar rejasini ko’rsatib beradi. Byudjet kiymat va natural
kurinishda bo’lishè mumkin.
Byudjetning` ikki turini ajratib kursatish mumkin:
-kapital xarajatlari byudjeti;
-joriy operatsiyalar byudjeti.
Kapital xarajatlar byudjeti o’zok muddatli rejalashtirishni baxolash va nazorat kilish
uchuí ishlatiladi.
Joriy operatsiyalar byudjeti xar kung`i ishlab chiqarish va sotish faoliyatini rejalashtirèø
va nazorat kilish uchun ishlatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
