Buxoro muxandislik texnologiya instituni

2.3-jadval 
Adsorbent STRG tomonidan turli moddalarni adsorbsiyalash. 
№ 
Modda nomi 
Yutilgan modda massasi kg 1 
kg sorbentga 
1 
Atseton 
30 
2 
Atsetonitril 
45 
3 
Benzol 
35 
4 
Butil spirt 
30 
5 
Geksan 
25 
6 
Dizel yoqilg`isi 
40 
7 
Dixlormetan 
30 
8 
Kerosin 
40 
9 
Ksilollar 
40 
10 
Yengil neft fraksiyalari 
30 
11 
Moyli bo`yoqlar 
100 
12 
Mashina moylari 
50 
13 
Methanol 
20 
14 
Neft xom ashyosi 
55 
15 
Neft cho`kmalari 
50 
16 
Propilen spirti 
30 
17 
O`simlik moyi 
45 
18 
Sulfat kislota (96%) 
100 
19 
Skipidar 
30 
20 
Toluol 
40 
21 
Tetraxlormetan 
45 
22 
Fosfat kislota (85%) 
70 
23 
Xloroform 
30 
24 
Siklogeksan 
35 
25 
Etilbenzol 
35 
26 
Etilenglikol 
35 

---

63 
 
2.4-jadval 
2.4-jadvalda  sorbent  STRG  va  uning  analogining  qiyosiy  baholanishi 
keltirilgan. 
№  Sorbent 
nomi 
1 t neft 
shlamini 
tozalash
ga 
ketadiga
n sorbent 
miqdori, 
kg 
1 t neft 
shlamini 
tozalash
ga 
ketadiga
n sorbent 
narxi, 
AQSH 
dollarida 
Yutilgan 
neft 
mahsulotlari
ni qaytarib 
chiqarish, % 
Qaytarib 
chiqarilgan 
neft 
mahsulotlarini
ng narxi, 
AQSH 
dollarida 
1 t neft 
shlamini 
tozalashni
ng narxi 
(3gr-5gr) 
AQSH 
dollarida 
Sorbentning 
Praymsorbg
a nisbatan 
samaradorli
gi. 
1 
Praymso
rb AQSH 
27 
675 
90 
100 
575 
1 
2 
STRG 
15-20 
185-250 
100 
100 
85-150 
6.7-3.8 
 
2.4-jadvaldan  ko`rinib  turibdiki  STRG  “PRATMSORB”  ga  nisbatan  4-7  marta 
tejamliroqdir (575/85-6.7 va 575/150=3.8). 
       2.5-jadvalda STRG turidagi turli sorbentlarning qiyosiy tavsifi keltirilgan. 
       Biz sorbent STRG birinchi marta organic muhitda ishlatgan edik va uni texnik 
siklogeksanni  yo`ldosh  qo`shimchalardan  tozalash  uchun  qo`lladik.  Eksperiment 
quyidagicha  olib  borildi:  tiqinli  konussimon  kolbaga  texnik  siklogeksanni  soldik 
va  STRG  ni  adsorbsiyalash  kattaliklarining  qiymatlariga  qarab  qo`shdik  (5.3-
jadval).  Sorbent  va  siklogeksanli  kolbani  bir  oz  vaqt  qoldirdik.  12  soatdan  keyin 
siklogeksanni 
turli 
aralashmalardan 
tozalash 
darajasini 
aniqlaganda 
qo`shimchalardan  tozalanish  darajasi  taxminan  8.33%  ni  tashkil  etishi  aniqlandi. 
Shunday qilib, siklogeksan STRG bilan 98.4% tozalik darajasigacha tozalandi. 
 Ishda qo`llanilgan adsorbentlarning sorbsion sig`imi. 
       Neft  kimyosi  va  neftni  qayta  ishlashda  ta`kidlanganidek,  uglevodorodlarning 
turli  guruhlarini  chiqarib  yuborish  yoki  kimyoviy  fraksiyalash  uchun 
adsorbsiyalash  usuli  o`zining  afzalliklari  bo`lgan  oddiyligi  va  universalligi 
jihatidan texnik amalga oshirish uchun yagona qulay usul bo`lib hisoblanadi. Agar 

---

64 
 
komponentlar  soni  ko`p  bo`lmagan  sistemalarni  ajratishda  fraksiyalash  va 
adsorbsion  ajratish  jarayonlarining  natijalarini  taqqoslab  bo`lsa,  sistemaning 
murakkablashgani,  uning  tarkibida  uglevodorodlar  sonining  oshgani  sari 
adsorbsiyalash usulining afzalligi sezilarli bo`lib qoladi, ba`zi hollarda esa u texnik 
amalga oshirish uchun yagona qulay usul bo`lib hisoblanadi. 
       Odatdagi  usullar  bilan  benzinlardan  normal  paraffin  uglevodorodlarni, 
masalan,  fraksiyalash  bilan  chiqarib  yuborish  ularning  qaynash  haroratlari  bilan 
boshqa  sinf  uglevodorodlarning  qaynash  haroratlari  yaqin  bo`lganligi  tufayli  juda 
qiyin muammo bo`lib hisoblanadi. CaA turidagi seolitlar benzinlarni deparafinlash 
uchun hamda ularning sifatini oshirish uchun samarali vosita bo`lib chiqadi.