Buxoro muhandislik texnologiya instituti

Mahsulotning sotilishidan tushgan tushum - korxona tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlar, bajarilgan ishlar, ko`rsatilgan xizmatlar uchun olinadigan pul mablag’larining hajmidir. Bu korxona xarajatlarini qoplash va daromadlarni shakllantirish mablag’larining asosiy manbaidir.

Asosiy mahsulotni sotishdan tushgan tushumdan tashqari, korxona boshqa sotishlardan hamda sotishdan tashqari operatsiyalardan tushumlar olishi mumkin.

Tadbirkorlik faoliyati jarayonida moddiy ishlab chiqarish sohasida yaratilgan sof daromadni aks ettiruvchi foyda korxona faoliyatining eng muhim umumlashtirilgan ko`rsatkichi hisoblanadi.

Tadbirkor hamma vaqt foyda olishni maqsad qilib qo`yadi, ammo hamma vaqt ham foyda ololmaydi. Agar tushum tannarxga teng bo`lsa, unda faqat mahsulot ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining o`rnini qoplashga erishiladi. Tushumdan oshib ketuvchi xarajatlarda korxona salbiy moliyaviy natija ko`radi, bu uni murakkab moliyaviy ahvolga solib qo`yadi, inqiroz bo`lishi ham istisno emas.

Mahsulotlarni sotishdan olingan foyda (zarar) qo`shimcha qiymat solig’i va aktsizsiz mahsulot sotishdan tushgan tushum va mahsulotlarning tannarxiga kiritilgan ishlab chiqarish va sotish xarajatlari o`rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.

Keltirilgan ta`rifdan foyda korxonaning o`z mahsulotlari (ishlari, xizmatlari)ni talab va taklif asosida vujudga kelgan narxlar bo`yicha sotishdan hosil bo`lgan yalpi daromad hajmiga bog’liqligi ma`lum bo`ladi.

Korxonaning yalpi daromadi - mahsulotlar (ishlar, xizmatlar)ni sotishdan tushgan tushumdan moddiy xarajatlarni chiqarib tashlagandan keyin ish haqi va foydani o`z ichiga oluvchi korxona sof mahsulotlaridan iboratdir.

Bozor munosabatlari sharoitida korxona eng katta foyda olishga erisha olmasa, tovarlarni sotish va xizmatlar ko`rsatish bozorida o`z mavqeini mustahkam ushlab turish, raqobat sharoitida o`zining ishlab chiqarishini dinamik rivojlanishini ta`minlashga imkon beruvchi foyda hajmini olishga harakat qilishi kerak.