Buxoro muhandislik texnologiya instituti

16-09 MIIT guruhi talabasi Rustamov Karim Qahhorovichning  “Affin

tizimidagi Tsezar usulida matnlarni shifrlash va deshifrlash dasturini yaratish”

mavzuidagi bitiruv malakaviy ishiga

ANNOTATSIYA

Zamonaviy  axborot  kommunikatsiya  texnologiyalarining  hayotimizning  barcha

jabhalariga  shiddat  bilan  kirib  kelishi,  internetning  keng  ko’lamda  qo’llanilishi

axborot  ayirboshlashni  osonlashtirdi  va  tezlashtirdi.  O’z  navbatida  bu  imkoniyatlar

axborotni  ug’irlashni  osonlashtirdi.  Shuning  uchun  bugungi  kunda  axborot

himoyasini  ta’minlash  yanada  dolzarb  muammoga  aylandi.  Shu  sababli  axborotni

himoylash uchun turli xil usullardan foydalanilmoqda. Bu usullardan biri kriptografik

usullardir.  Kriptografik  usullar  qadimiy  va  turli-tumandir.  Axborotni  himoylashda

kriptografik  usullarni  qo’llash  uchun  ular  haqida  tushunchaga  ega  bo’lish  lozim.

Ushbu BMI da  aynan  shu  haqda  tafsif berilgan  va  ta’limiy  xarakterga  ega  bo’lgan

dastur yaratilgan.

Ushbu  BMI  ning  tarkibi:  Kirish,  Nazariy  qism,  Asosiy  qism,  Hayot  faoliyati

xavfsizligi qismi, Ilova, Xulosa, Adabiyotlar ro`yxati.

Kirish.  Axborotlarni  himoyalashning  dolzarbligi,  ishning  maqsad  va  vazifalari

hamda uning amaliy ahamiyati haqidagi ma’lumotlar keltirilgan.

Mavzuga  doir  tayanch  ma`lumotlar  nazariy  qismda  kiritilgan.  Bu  qismda

axborotlashgan jamiyatda elektron hujjatlar, axborot xavfsizligi va axborot urushlari,

axborotlar  xavfsizligi  tushunchalari  va  himoya  tizimlari  hamda  kriptografiya –

maxfiy xabarning ma`nosini yashirish haqida qisqacha ma’lumotlar keltirilgan.

Asosiy qismda Tsezar usuli va kalit so`zli Tsezar tizimi, Affin tizimidagi Tsezar

usuli,  Affin  tizimidagi  Tsezar  usulida  matnlarni  shifrlash  dasturini  hamda  Affin

tizimidagi Tsezar usulida matnlarni deshifrlash dasturini yaratish tahlillari berilgan.

Hayot  faoliyati  xavfsizligi  qismida inson  organizmining  tashqi  muhitga

moslashuvi,  iIshlab  chiqarish  mikroiqlimining  gigienik  me`yorlari,  atmosfera

tarkibidagi changlar va ish joyidagi havo muhiti ma’lumotlar berilgan.

Xulosa  qismida axborotlarni himoyalashda  kriptografiyaning  va  uni  o’rganishda

ta’limiy xarakterdagi dasturlarning ahamiyati hamda Affin tizimidagi Tsezar usulida

matnlarni shifrlash va deshifrlash dasturi haqida fikrlar keltirilgan.

Ilova qismida Affin tizimidagi Tsezar usulida matnlarni shifrlash va deshifrlashni

o`rgatish metodikasi visual materiallari, dasturlar algoritmlari blok-sxemalari hamda

Affin kriptotizimi dasturlari ekran ko’rinishlari berilgan.

Adabiyotlar  ro`yxatida  BMI  ni  tayyorlashda  kerak  bo`lgan  barcha  adabiyotlar

ro`yxati kiritilgan.

---

4