Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

Metall, beton va g’ishtli reaktorlar.

Qurulmalarni ular qanday materialdan tayyorlanganligiga ko’ra ham

farqlash mumkin. Betondan yasalgan qurulmalar odatda yer ostiga quruladi.

Bunday reaktorlar silendrik shaklda bo’ladi va kichikroq qurulmalar (6 m

3

gacha) konveyerli asosda tayyorlanishi mumkin. Reaktorni germetik

mahkamlash uchun maxsus charalar ko’rish zarur. Afzal tomonlari: qurulmani

---

20

yasashga va materiali uchun xarajatning kamligi, keng miqyosda ishlab

chiqarishda qo’llash mumkinligi. Kamchiliklari: yaxshi sifatli sementdan ko’p

hajimda sarf bo’lishi, mutaxassis quruvchilar zarurligi va o’tkazgichli to’rdan

ko’p miqdorda kerak bo’lishi, tuzilmasining nisbatan yangiligi, gazgolderni

germetik mahkamlashda maxsus choralar qo’llash zaruriyati.

G’ishtli reaktorlar qotirilgan yoki suzuvchi gumbazli yer osti

qurulmalari uchun yasaladi va aylana shakilda bo’ladi. Afzalliklari:

boshlang’ich moddiy mablag’ miqdorining kamligi va ko’p xizmat qilinishi,

harakatlanuvchi yoki zanglo’vchi qisimlarining bo’lmasligi, tuzilishining

ixchamligi, keng joyni egallamasligi va yaxshi himoya qilinganligi, qurulish

yangi ish joylarini yaratishidadir. Yer ostida joylashganligi qurulma egallagan

joyni kichraytirish imkonini beradi va reaktorni temperaturasini keskin

o’zgarishidan himoya qiladi. Kamchiliklari: g’ishtli gazgolder germetiklikni

taminlash uchun maxsus himoya vositalari va mahoratni talab qiladi. Ko’p

hollarda gaz chiqishi uchrab turadi. Yer ostida joylashganligi sababli qurulmani

ishini aniq kuzatib bo’lmaydi. Reaktorda xom-ashyani qizdirish juda murakkab

va qimmatga tushadi. Shunday qilib g’ishtli qurulmalar faqatgina issiq iqlimli

mamlakatlarda, malakali mutaxassis xodimlar ishtirakida qo’llashga tavsiya

qilinadi.

Metall reaktorlar istalgan turdagi qurulmalar uchun mos keladi.

Germetik jihatdan himoyalangan, yuqori bosimga chidamli va tayyorlanishi

ham oddiy. Ko’pincha bor bo’lgan idishdan foydalanish mumkin. Biroq metall

nisbatan qimmat turadi va zanglamasligi uchun qarov talab qiladi[7,12].