Buxoro muhandislik texnologiya instituti «neft-gazkimyo sanoati texnologiyasi» kafedrasi kurs loyihasi

 

 

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA 

MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 

 

 

BUXORO MUHANDISLIK – TEXNOLOGIYA INSTITUTI 

 

 

«NEFT-GAZKIMYO SANOATI TEXNOLOGIYASI» KAFEDRASI 

 

 

 

KURS LOYIHASI 

 

 

Маvzu: Quvvati sutkasiga 2700 tonna bo’lgan mazutni termik krekinglash blogidagi 

kolonnaning reaktsion kamerasini va quvurli o’choqni hisoblash. 

 

 

 

 

 

 

            Bajardi                                                                         8-11 NGQIT guruhi  tolibi 

                                                                                    Jo’raqulov Qosim 

 

           Rahbar                                                                          Safarov B.J. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

BUXORO – 2015 yil 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

MUNDARIJA 

 

KIRISh 

Kirish. Katalitik jarayonlarni sanoatda tutgan urni va vazifalari 

1.TEXNIK QISM 

1.1.Neftlarning sinflari 

1.2.Neftni kayta ishlash yuli bilan olinadigan yokilgilarning turlari 

1.3.Tovar neft maxsulotlarinig xarakteristikasi 

1.4.Jarayonda qo’llaniladigan qurilmalar va apparatlar. 

1.4.1.Qobiq-trubali issiqlik almashinish qurilmalari. 

1.4.2.Rektifikastion kolonnalarning tuzilishi 

1.4.3. Nasadkali rektifikastion kolonnalar. 

2.TEXNOLOGIYa QISMI 

2.1. Neft va neft mahsulotlarini qayta ishlashda termodestrukciya jarayonlar.   

2.1.1. Reaktsion kamerali visbreking qurilmasi 

2.1.2. Neft qoldiqlarini kokslash jarayonlari. 

2.2. Termik kreking jarayonlarining nazariy asoslari. 

2.3. Termik kreking jarayonining maxsulotlari. 

2.4. Termik kreking jarayonining texnologik sxemasi yozuvi. 

3 XISOBLASh QISMI 

3.1.Quvurli o’choqni xisoblash 

3.2.Konvekstion kamerani xisoblash. 

3.3.Pechning yonish kismida nurlanish yordamida issiklik almashinishni xisoblash. 

3.4.Devori nurlanuvchan utxonali trubali  pechni xisoblash 

5. TAShKILIY KISM 

5.1. TEXNIKA XAVFSIZLIGI 

5.2. YoNGIN XAVFSIZLIGI 

5.3. MEXNAT MUXOFAZASI 

6.XULOSA 

FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KIRISh 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4

 

Kirish. Katalitik jarayonlarni sanoatda tutgan urni va vazifalari 

Yakin  yillar  ichida  Uzbekiston  neft,  gaz  va  gazokondensat  kazib  olish  buyicha 

kurinarli  urinlarni  egallaydi.  Bu  esa  respublikada  yukori  sifatli  yokilgi  ishlab  chikarishga 

va  kelgusida  kimyo  sanoati  uchun  maxsulotlar  etkazib  beradigan  xomashyo  bazasini 

tashkil etishga yordam beradi. Uzbekistonda tabiiy gaz konlari va ularning zaxiralari juda 

kup. Bu esa gaz kazib olinganda chikadigan (gaz bilan) gazokondensatni ishlab chikarishni 

kupaytiradi.  Shuningdek  neftni  xam  zaxiralari  katta.  Gazokondensatlarni  yukori  sifatli 

ekanligi  –  ularni  tarkibidagi  naften  va  aromatik  uglevodlarni  kupligi  (70  %  gacha)  va 

ularda  smola-asfaltenli  moddalarni  deyarli  yukligi,  seroorganik  birikmalarni  kamligi, 

gazokondensatlarni  polimer  sanoati  uchun  va  boshka  kimyoviy  maxsulotlar  olish  uchun 

kimmatbaxo xomashyo ekanligini kursatib turibdi.  

Neftni  kayta  ishlash  sanoatiga  yangi  prostesslarni  kirib  kelishi  (termodestruktiv) 

rangsiz  neft  maxsulotlarini  kuplab  ishlab  chikarilishiga  olib  keldi.  Xalk  xujaligini  neft 

maxsulotlariga bulgan extiyojini biroz yaxshiladi.  

Lekin  neftni  kayta  ishlash  sanoatining  va  boshka  soxalarning  yutuklari  kancha 

yukori  bulmasin  –  ularni  rivojlanishini  texnikaviy  darajasi  jaxon  texnika  darajasidan 

maxsulotlarni  kompleks  kayta  ishlash  soxasida,  ayniksa,  yukori  sifatli  maxsulotlari  - 

benzin,  kerosin,  dizel  yokilgisi,  spirtlar,  plastifikatorlar,  parafinlar,  prisadkalar  va  boshka 

kimmatbaxo kimyoviy materiallar ishlab chikarishda orkada kolmokda. Bu masalalarni xal 

kilish  uchun  yangi  katalitik  jarayonlarni  sanoatga  tadbik  kilish  bilan  bir  paytda  (katalitik 

kreking,  katalitik  riforming,  alkillash,  polimerlash,  gidrotozalash  va  xokazo)  prinstipial 

yangi  katalizatorlarni  sintez  kilish  va  sanoatga  joriy  kilish  kerak.  Bir  katalizatorda,  bir 

reaktorda,  polifunkstional  katalizator  yordamida  ikki-uch  jarayonni  olib  borish  yukorida 

kursatilgan kamchiliklarni barxam berishga yordam beradi. Yangi katalizatorlarni yaratish, 

ularni sanoat  mikyosida sinab kurish kup  vakt talab kiladi. Buning  uchun  ilmiy tekshiruv 

ishlarini olib borish uchun yangi apraratlarni kullash kerak buladi. Buning natijasida ilmiy 

tadkikot ishlarni bajarish uchun ketadigan vakt ancha kamayadi. Bu erda analitik ishlarda 

kullaniladigan  xromotograf  va  fizik-kimyoviy  priborlar  tugrisida,  ularni  tadkik  kilish 

masalasi turibdi.  

Neftni kayta ishlash va neft kimyosi sanoatida xozirgi vaktda sanoat mikyosida juda 

kup  katalizatorlar  ishlab  chikarilmokda.  Lekin  bu  katalizatorlarni  kupchiligini  20-30  yil 

oldin tatbik etilgan. Yangi nazariyalar asosida tayyorlangan va tatbik etilgan katalizatorlar 

deyarli yuk. 

1993  yil  3  avgustda    respublikamizni    neft  maxsulotlari  bilan  ta’minlanishi  va  Buxoro 

neftni  kayta  ishlash  zavodini  kurilishi  uchun    №  389  buyruk  chikdi.  Zavod  ishga 

tushgunga  kadar    6  km  avtomagistral  yuli,  elektr  toki    gaz,  suv  va  issiklik    manbai 

inshootlari  va kupgina  kommunal uylari kurildi.  

1997  yil  22  avgustda  Uzbekiston  tarixida  unutilmas    kun,  ya’ni  BNKZning 

ochilishi kuni buldi. Tantanali ochilish  marosimini  Buxoro  viloyati  xokimi  S.K. Xusenov 

boshlab berdi. Ochilishda diplomatik korpus a’zolari va  konstern, ministrlik, korporastiya  

va  tashkilot    boshliklari  katnashdilar.  BNKIZ  kurilishda  Franstiya,  Amerika  va 

Turkiyaning  ilgor  firmalari  kompaniya  va  banklari  katnashdilar.  Dunyoda  mashxur  

«Teknip»,  «Marubeni»,  «Gamma»,  «Kellog»  va    va  firmalari  va  «Cheyz  Manxetten», 

«Eksimbank»,  «Kredi  Kommersian  de  Frans»,  «Pariba»  banklari    Uzbekiston  davlati  

 

5

ishonchli  xamkor  ekanligiga  amin  bulishdi.  BNKIZ  ning  loyixasida  ustida  7  ta  institut 

ishlashgan. 

Zavodning  umumiy  maydoni  220  gektar.  BNKIZ  da  22  ta  stex  bulib:  ular  kuyidagilar: 

Texnologiya stexi, TSЦ, VIK, AKS, RMK, StZL, KIP  va  A va boshkalar. Zavodda 1681 

kishi  mexnat  kilib  kelmokda.  Shulardan  300  kishini    ayollar  tashkil  etadi.  Ayni  vaktda 

(2001  y)  BNKIZ  da  2  mln.t/y  neftni  kayta  ishlayapti.              Olinadigan  asosiy  neft 

maxsulotlari  bular:  SNG  gazlari;  benzin  –A-76,  AI-93;  Avia  kerosin  (TS-1;Ts-e);  dizel 

yokilgisi, oltingugurt, mazut va boshkalar. 

BNKIZ  da  asosiy  stex  bu:  -  a1  –Texnologiya  stexi  xisoblanadi.  Bu  stex  asosan  5  ta 

blokdan iborat. 

1 blok:   № 10  atmosferali xaydash. 

              № 11  naftenlarni gidrotozalash  (Naften 1-gidrotozalash) 

2 blok:  № 21 Katalitik riforming. 

              № 22 Katalizatorni regenerastiyalash. 

3 blok   № 13  Gazoylni gidrotozalash. 

              № 50  Energoresurs 

              №12 Kerosinni demerkapmtanlash. 

4 blok   № 31 Gazni frakstiyalash kurilmasi. 

              № 32 Aminli tozalash. 

              № 33 Texnik suvlarni tozalash. 

              № 41 Oltingugurtdan tozalash. 

              № 42 Oltingugurtdan tozalash. 

              № 43 Oltingugurtdan tozalash. 

5 blok ELOU. (Elektr tuzsizlantirish va suvsizlantirish kurilmasi). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.  TEXNIK KISM 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7

1.1.Neftlarning sinflari 

Neftni kuyidagicha sinflarga ajratiladi: 

1.  Parafinli 

2.  Parafin-naftenli 

3.  Naftenli 

4.  Parafin-naften-aromatik 

5.  Naften-aromatik 

6.  Aromatik 

1.  Parafinli  neftlarda  xamma  frakstiyalarda  kup  mikdorda  bor.  Benzin  frakstiyaning 

50 % gacha bulgan kismini moy frakstiya, 20 % dan yukori kismini alkanlar tashkil ikladi.  

2.  Parafin-naftenli  neftlarda  alkanlar  bilan  birga  stikloalkanlar  bor,  arenlar  mikdori 

biroz kam, asfalten va smolalar mikdori juda kam. 

3.  Naftenli neftlarda stikloalkanlar mikdori juda kup bulib, 60 % ni tashkil kiladi. Bu 

neftda alkanlar mikdori juda kam, smola va asfaltenlar cheklangan mikdorda.  

4.  Parafin-naften-aromatik  neftlarda  parafin-naften  va  aromatik  uglevodorodlarning 

nisbati  deyarli  tengdir.  Kattik  parafinlar  1,5  %  ni,  smola  va  asfaltenlar  10  %  ni  tashkil 

kiladi.  

Neftning  texnologik  klassifikastiyasi  1967  yildan  beri  kullaniladi.  Neftni  benzinda, 

reaktiv va dizel yokilgisida kancha oltingugurt borligiga karab klasslarga ajratiladi. 350

0

S 

gacha  bulgan  frakstiyada  kancha  distillyat  chikishiga  karab  tipga  bulinadi.  Moylarning 

mikdoriga  karab  guruxlarga,  yopishkokligiga  karab  guruxchalarga  bulinadi.  Neftdagi 

kattik uglevodorodlar mikdoriga karab turlanadi: 

I-klass - kam oltingugurtli neft S=0,5 % oltingugurt bunda: benzin frakstiyasida 0,15 

%, reaktiv yokilgida 0,1 % va dizel frakstiyasida 0,2 dan oshmasligi kerak. 

II  klass  –  oltingugurtli  neftda  S=0,51-2,0  %  mas,  bunda  benzin  frakstiyasi  0,15, 

reaktiv yokilgi frakstiyasi 0,25 %, D.Yo=1% dan kup bulmasligi kerak. 

III  klass  –  yukori  oltingugurtli  neftda  S=2%  va  yukori  benzin  frakstiyasida  0,15, 

reaktif yokilgida 0,25, D.Yo.da=1,0 % dan kup bulmasligi kerak. 

350

0

S  gacha  bulgan  frakstiyani  3  xilga  bulinadi.  Distillyatlar  va  moyli  koldiklarni 

chikishiga karab 4 guruxga, indeks vyazkostiga karab 4 kichik guruxchalarga bulinadi.  

Neftda  1,5  %  parafin  bulsa  –  kamparafinli  neft  deyiladi.  1,5-6%  parafin  bulsa  vap 

deparafinsizlashtirmasdan  reaktiv  yokilgi  va  dizel  olinsa  (-10

0

S)  -  bu  neft  parafinli 

deyiladi.  

Neftda 6 % yukori parafin bulsa - yukori paraifnli neft deyiladi.  

 

1.2.Neftni kayta ishlash yuli bilan olinadigan yokilgilarning turlari 

Neft  odatda,  kora  rangli  moysimon,  yonuvchan  suyuk  modda  bulib  uziga  xos  xidi 

bor. U suvdan biroz engil va suvda erimaydi. Neft asosan uglevodorodlar aralashmasidan 

iborat  bulib,  buni  tajribada  aniklash  mumkin.  U  muayyan  bir  xaroratda  xaydalmasdan, 

balki xaroratlar oraligida xaydaladi. Demak, neftni bir xil moddadan iborat deb bulmaydi. 

Neftning asosiy sifatini belgilaydigan narsa bu uning frakstion sostavidir (tarkibidir). Buni 

laboratoriyada  neftni  xar-xil  xaroratda  xaydash  yuli  bilan  aniklanadi.  Avval  kaynash 

darajasi  past,  molyar  massasi  kichik  moddalar  xaydaladi,  sungra  yukori  xaroratda 

 

8

molekulyar  massasi  yukori bulgan  moddalar xaydaladi.  Atmosfera bosimida  xaydalganda 

neftdan kuyidagi frakstiyalar olinadi. 

N.K – 140

0

S – benzin frakstiyasi – 180

0

S (205 s). 

140 – 180

0

S – ligroin frakstiyasi 

140 – 220

0

S – kerosin frakstiyasi 

180 – 350

0

S – dizel frakstiyasi 

350

0

S  dan  yukori  xaroratda  xaydaladigan  frakstiya  mazut  deyiladi.  Mazut  vakuum 

ostida xaydaladi va kuyidagi frakstiyaga ajraladi: 

Motor yokilgini olish uchun: 

350-500

0

C   –  

vakuumli Gazoyl (vak.Distillyat). 

500    

–  

vakuum koldik (gudron) 

Moylar olish uchun 

350-420

0

S  

engil moy frakstiyasi (transformatornыy distillyat). 

420-490

0

S 

urta moy frakstiyasi (mashinnыy distillyat), 

450-490

0

S 

ogir moy frakstiyasi 

490

0

S  

gudron 

Neft asosan  vodorod  va  ugleroddan  tarkib topgan. Uglerodning  mikdori  neftda 83-

87 %, N

2

  11.%-14 %, bundan tashkari neftda S, O, N bor. 

 

1.3.Tovar neft maxsulotlarinig xarakteristikasi 

Neft  maxsulotlarining  asosiy  kismi  xalk  xujaligida  yokilgi  va  surkov  moylari 

sifatida  ishlatiladi. Neft  maxsulotlarining  nisbatan kam kismi bitum olish  uchun, elektrod 

koksi, kattik parafinlar olish uchun ishlatiladi, kolgan kismi organik sintezda – plastmassa, 

sintetik  tola,  sintetik  kauchuk,  ugitlar  va  x.k.  olishda  ishlatiladi.  Shuning  uchun  neft 

maxsulotlari kuyidagi guruxlarga bulinadi: 

1. Yokilgi. 2. Yorituvchi kerosin, 3. Erituvchilar va yukori oktanli kushimchalar, 4. 

Neft  moylari,  5.  Parafinlar,  sterezinlar,  vazelinlar,  6.  Neft  bitumlari,  7.  va  boshka  neft 

maxsulotlari.  

2.  Yokilgi.  1.  Karbyurator  yokilgisi  (avia-avtomobil  benzilari,  traktor  yokilgisi). 

2.Reaktiv, 3. Dizel, 4. Gazoturbinalar. 5. Kotel (kozon) yokilgisi. 

Yokilgilar  –  suyuk  va  gazsimon,  yorituvchi  kerosin,  erituvchilar,  surkov  moylari, 

konsistent moylar, kattik va yarim kattik uglevodorodlar; parafinlar, sterezin, vazelin, neft 

bitumlari, peklar, neft kislotalari va ularning xosilalari;  mыlonaftlar, sulfokislotalar, yogli 

kislotalar.  Individual  uglevodorodlar:  etilen,  propilen,  metan,  benzol,  toluol,  ksilol  va 

boshka kimyo sanoati uchun xomashyo xisoblanadi.  

 

9

Ishlab  chikarish  xajmiga  kura  suyuk  va  gazsimon  yokilgilar,  surkov  moylari  va 

keyingi  paytlarda  individual  uglevodorodlar  asosiy  maxsulot  bulib  kolmokda.  Yokilgilar 

ishlatish soxasiga karab karbyuratorlar yokilgisi (avia va avtobenzinlar, traktor yokilgisi), 

reaktiv  va  turboreaktiv  dvigatellar  uchun  dizel,  gazoturbina  va  kotel  yokilgisi  sifatida 

ishlatiladi. Benzinlar kuyidagi sifatga ega bulishi kerak: 

1.  Ma’lum frakstiya sostaviga.  

2.  Tuyingan parlar bosimiga.  

3.  Detonastiya va kimyoviy barkaror.  

4.  Apparatlarni zanglatmasligi kerak. 

Benzin  frakstiyasining  tarkibi  uning  kaynash  xaroratining  boshlanishini  va  oxirini 

kursatadi  (25-200

0

S).  Tuyingan  parlarning  bosimi  ma’lum  mikdordan  past  va  yukori 

bulmasligi  kerak.  Benzining  asosiy  xarakteristikasi  –  bu  uning  detonastiyalanish 

xususiyatidir.  

Ichki  yonish dvigatelining stilindriga benzin parlarini  va  xavo aralashmasi beriladi, 

bu erda u porshen bilan kattik sikiladi va svechalar uchun uchkun beradi. yonish natijasida 

xosil  bulgan  gazlar  porshenlni  xarakatga  keltiradi.  Stilindrda  sikish  darajasi  kancha  katta 

bulsa, dvigatelning foydali ish koeffienti shuncha kup buladi.  

Цilindrda  aralashma  yonishdan  xosil  bulgan  alangan  xar  xil  tezlik  bilan  tarkaladi. 

Aralashma  normal  yonganda  alangan  stilindrda  10-15m/sek  tezlik  bilan  tarkaladi.  Lekin 

ba’zibir  sikish  darajasida  alangan  1500-2000  m/s  tezlik  bilan  tarkaladi.  Detonastiyaning 

paydo  bulishi  stilindrda  kattik  shovkin  xosil  kiladi,  kora  tutun  xosil  buladi,  motorning 

kuvvati  pasayadi.  Benzinlarning  detonastiyaga  moyilligi  ularning  oktan  soni  bilan 

xarakterlanadi.  Benzinning  oktan  soni  ichki  yonish  dvigatelini  stilindrida  izooktan  va  N-

geksanlarni  detonastiyalash  kobiliyatini  sinash  bilan  ulchanadi.  Bunda  izo-oktanni  oktan 

soni  100  deb  va  N-geksanniki  0  deb  olinadi.  Samolyotlar  uchun  ishlatiladigan  benzinlar 

oktan soni 100 dan yukori kilib tayyorlanadi. Benzinlarning oktan sonini ularga izooktan, 

izopentan,  etilbenzol,  izopropilbenzol  kushib  oshirish  mumkin.  Bundan  tashkari 

benzinlarning  oktan  sonini  oshirish  uchun  antidetanator  –  tetraetilsvinest  Hd(C

2

H

5

)

4

 

kushiladi.  Masalan,  1  kg  benzinga  4  ml  etil  suyukligini  kushsa,  oktan  soni  70  dan  89  ga 

ortadi.  

 

1.4.  Jarayonda qo’llaniladigan qurilmalar va apparatlar. 

     1.4.1.  Qobiq-trubali  issiqlik  almashinish  qurilmalari.  Bu  turdagi  issiqlik  

almashinish    qurilmalari    qobiq    ichida  joylashgan  trubalar    to

’plamidan  tashkil   topgan 

bo

’lib,  umumiy  apparatlarning  80%  ini  shu  turdagi  qurilmalar  tashkil  qiladi.      Bunda 

trubalar ikki tomondan truba to

’riga qotirilgan bo’ladi, natijada trubalar tashqi  sirti,  qobiq 

 

10

va  truba  to

’ri  bilan  chegaralangan  trubalar  orasidagi  bo’shliq  ҳamda  issiqlik  almashinish  

trubalarining  ichki  sirti    va    ikkita  qopqoq  bilan  chegaralangan  trubalar  ichki  bo

’shliғi 

yuzaga  keladi.    Ushbu  qurilmalarda  issiqlik  trubalarning  devori  orqali  uzatiladi.  Truba 

orasidagi  bo

’shliqdan  asosan  yuzani  ifloslantirmaydigan,    cho’kma  ҳosil  qilmaydigan 

issiqlik    tashuvchilar  yuboriladi.  Trubalar  ichki  bo

’shliғidan esa asosan isitilayotgan yoki 

sovitilayotgan suyuqlik yuboriladi. Issiqlik tashuvchilarning ҳarakat tezligini oshirish yoki 

jarayonni  intensivroq  olib  borish  maqsadida  bu  qurilmalarning  ikkala  bo

’shliғi  ҳam  ko’p 

ҳollarda  bir  necha  yo

’lli  qilib  tayyorlanadi.  Bir  yo’lli  qobiq-trubali  issiqlik  almashinish 

qurilmai, qobiq 1, truba to

’rlari 2, trubalar 3, qopqoq 4, issiqlik tashuvchilar kiradigan va 

chiqadigan patrubkalar 5, 6, bolt 7 va prokladka 8 dan iborat (1 - rasm). 

Issiqlik  tashuvchilarning  tezligini  oshirish  maqsadida  ko

’p  yo’lli  isitkichlar 

ishlatiladi. Bu isitkichlarda suyuqlikning sarfi kam bo

’lganda ularning trubalardagi tezligi 

kichik bo

’lib, natijada issiqlik almashinish koeffistienti ҳam kam bo’ladi. 

Ko

’p  yo’lli  isitkichlarda  trubalarni  sekstiyalarga  bo’lish  uchun  yoki  muҳitning  ҳarakat 

yo

’lining  soniga  qarab,  isitkichning  qopqoғi  bilan  truba  to’rining  orasiga  ko’ndalang 

to

’siqlar  o’rnatiladi.  Bunda  ҳar  bir  sekstiyadagi  trubalarning  soni  bir  xil  bo’lishi  kerak. 

Ko

’p  yo’lli  isitkichlarda  bir  yo’lli  isitkichlarga  nisbatan  muҳitlarning  tezligi  yo’llarning 

soniga qarab proporstional o

’zgaradi. 

     Sanoatda 4-6 yo

’lli isitkichlar ishlatiladi, chunki  yo’llarning soni ortib borishi bilan 

isitkichning gidravlik qarshiligi ortib, qurilmaning konstrukstiyasi murakkablashadi.      

Qobiq-trubali isitkichlarda qobiq bilan trubalar orasidagi temperaturalarning farqiga qarab 

truba va qobiqning uzayishi ҳar xil bo

’ladi. Shuning uchun qobiq trubali isitkichlar 

konstrukstiyasiga ko

’ra ikki xil bo’ladi: 1) qo’zғalmas to’rli isitkichlar; 2) kompensatorli 

isitkichlar. 

      Qo

’zғalmas to’rli  isitkichlarda  issiqlik  ta’sirida trubalar  va qobiq  ҳar  xil  uzayadi, shu 

sababli bunday isitkichlar trubalar va 

- 

1- rasm. Bir yo

’lli qobiq trubali isitkichlar: 

 

11

1- qobiq; 2- truba to’rlari; 3 - trubalar; 4- qopqoq; 5,6 - issiqlik agentlari kiradigan va 

chiqadigan shtusterlar; 7- bolt; 8- qistirma. 

     

 

2 - rasm. Ko

’p yo’lli qobiq trubali isitkichlar: 

a) ikki yo’lli; b) to’rt yo’lli. 

I - II - issiqlik tashuvchi agentlar; 1 - qopqoq; 2- ko

’ndalang to’siqlar. 

qobiq o

’rtasidagi temperaturalar farqi katta bo’lmaganda ( 50 S gacha) ishlatiladi. 

      Temperaturalar farqi 50 S dan katta bo

’lganda trubalar va qobiqning ҳar xil uzayishini 

kompensastiyalash maqsadida linzali kompensatorli (3 - rasm, a)  va U - simon trubali (3 -

rasm, b) qobiq trubali isitkichlar ishlatiladi. 

      Linzali kompensator isitish trubalari va qurilma devori o

’rtasidagi bosim 

2

5

/

10

6

м

н



 

gacha bo

’lganda ishlatiladi.