Buxoro muhandislik-texnologiya instituti «chizma geometriya va muhandislik grafikasi» kafedrasi

CHIZMA HUJJATLARINI RASMIYLASHTIRISH 
 
Texnik chizma va konstruktorlik hujjatlarini taxlash va rasmiylashtirishda 
ma’lum bir qoidalarga rioya qilinadi. Ushbu qoidalar O’zR DST (O’zbekiston 
Respublikasi Davlat Standarti) tomonidan ishlab chiqiladi va ular xalqaro 
standartlashtirish tashkiloti ISO (International Standart Organization), Iqtisodiy 
hamkorlik kengashi СЭВ (Совет Экономической Взаимопомощи) va b… 
normalaridan kelib chiqgan holda tadbiq qilingan. 
KHYT (Konstruktorlik hujjatlatining yagona tizimi) xalqaro nomlanishi ЕСКД 
(Единая система конструкторской документации) O’zR DST ning bo’limi 
hisoblanib O’zR DST da unga – 2 raqami berilgan. KHYT (ЕСКД) to’liq 
klassifikasiyasi esa 10 ta guruxga bo’lingan va ular 0 dan 9 gacha 
klassifikasiyalanadi. Shuning uchun chizma standartш raqamlarida birinchi son 2 
bilan boshlanadi. Misol: O’zR DST 2.305-96. Bunda 2 – O’zR DST da konstruktorlik 
hujjatlarining yagona tizimi bo’limiga tegishli ekanligini, 305 – shu bo’limdagi 
klassifikatsion guruxni va 96 – tasdiqlangan yilini bildiradi.

O’quv kursida bajariladigan barcha chizma topshiriqlari O’zR DST talablari 
asosida bajarilishi shart. Aks holda topshiriqlar xatoga yo’l qo’yilgan deb 
baholanadi. 
1.3. O’zR DST 2. 301 – 96 (Formatlar). 
 
Barcha chizma formatlari A0 formatini teng bo’laklarga bo’linishidan hosil 
qilinadi va ular asosiy hisoblanadi. A0 formati 1189

841mm o’lchamga ega va u 
1m
2
yzaga teng. Quyidagi jadvalda asosiy formatlar o’lchamlari keltirilgan.
Formatning belgilanishi 
A0 
A1 
A2 
A3 
A4 
Format tomonlari 
o’lchamlari, mm 
841

1189 594

841 420

594 297

420 210

297 
Izoh:
A1 formati “Vatman” qog’ozi hisoblanib o’rtasidan to’rt bo’lakka bo’linsa 
4 ta A3 formati hosil qilinadi (594/2=297 va 841/2=420).