|
Ishsizlikning ijtimoiy oqibatlari ham mamlakat iqtisodiyotiga sezilarli ta’sir o’tkazishi mumkin. Jumladan, ishsizlikni ba’zi turlarining uzoq muddatli tavsifi ishchilarning o’z malakalarini yo’qotishlari hamda daromad va ijtimoiy mavqei jihatidan aholining nisbatan past toifasiga o’tib qolishiga olib keladi. Bu esa ularda o’z turmush tarzidan qoniqmaslik, ijtimoiy faollikning yo’qolishi, atrofdagilarga nisbatan loqaydlikning paydo bo’lishi kabi holatlarni keltirib chiqaradi. Natijada uzoq davom etgan, surunkali ishsizlik millatning ruhiy sog’lomligiga putur yetkazadi. Ishsizlik o’sishining muqarrar oqibati bo’lib mamlakatdagi jinoyatchilikning o’sishi va ijtimoiy keskinlik darajasining kuchayishi hisoblanadi.
Shunga ko’ra, mamlakatdagi ishchi kuchi bandligini ta’minlash va ishsizlarni ijtimoiy himoyalash davlat iqtisodiy siyosatining asosiy yo’nalishlaridan biri hisoblanadi.
Respublikada yaratilayotgan yangi ish o’rinlari asosan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasiga to’g’ri kelmoqda.
So’nggi yillarda mehnatga layoqatli aholini ish bilan ta’minlashning yangicha va noan’anaviy ko’rinishlarini joriy etish hamda rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, respublika aholisining bandligi va daromadlari barqaror o’sishini ta’minlashga doir vazifalarni hal etishda kasanachilikning turli shakllarini keng rivojlantirish, jumladan, uning yirik sanoat korxonalari bilan kooperastiyasini kengaytirishga ustuvor ahamiyat berilmoqda. Jumladan, 2006 yil 5 yanvarda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Yirik sanoat korxonalari bilan kasanachilikni rivojlantirish asosidagi ishlab chiqarish va xizmatlar o’rtasida kooperastiyani kengaytirishni rag’batlantirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi PF-3706 – sonli Farmoni qabul qilindi. Mazkur farmonga muvofiq, ish bilan bandlikning ushbu shaklini rag’batlantirish maqsadida bir qancha imtiyoz va kafolatlar ko’zda tutilgan.
Respublika va uning hududlarida Farmonda belgilangan chora-tadbirlarni amalga oshirish hamda ishlab chiqarish korxonalari va aholi o’rtasidagi mehnat kooperastiyasini rivojlantirish maqsadida hududiy dasturlar ishlab chiqilib, ularning doirasida 2010 yilda mamlakatimizning 700 ga yaqin yirik sanoat korxonalarida 62,5 mingdan ziyod kasanachilik o’rinlari yaratildi. Natijada ishsiz yurgan xotin-qizlar, uy bekalari, yoshlar, nogironlar va mehnat bozorida erkin raqobat qilish imkoniyati cheklangan shaxslar ish bilan ta’minlandi.
Kasanachilik mehnatini rivojlantirish borasida mavjud salohiyatdan samarali foydalanish maqsadida Prezidentimizning 2007 yil 6 aprelda qabul qilingan “Aholi bandligini oshirish hamda mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish organlari faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-616-sonli qaroriga muvofiq, kasanachilik mehnati tamoyillarini transport, aloqa, qurilish va qurilish industriyasi tarmoqlarining yirik korxonalariga hamda tayyor mahsulot ishlab chiqarish bilan shug’ullanuvchi kichik sanoat korxonalariga ham qo’llash belgilab qo’yildi. Bu esa, o’z navbatida, aholi bandligi va daromad manbaining yangi shakli hisoblangan kasanachilik mehnatining rivojlanishi va bu borada mavjud salohiyatdan samarali foydalanishga olib keldi.
Mamlakatdagi ishsizlik darajasi qanchalik past bo’lsa, inflyatsiya ta’sirida narxlarning o’sish sur’atlari shunchalik yuqori bo’ladi. Ingliz iqtisodchisi A.Fillips ishsizlik va inflyatsiyaning o’sishi o’rtasidagi bog’liqlikni ko’rsatib berib, bu bog’liqlikni ifodalovchi egri chiziq Fillips egri chizig’i deb nom oldi. Fillips egri chizig’iga ko’ra, inflyatsiya darajasini 1%ga pasaytirish uchun ishsizlikni 2%ga o’stirish lozim bo’ladi. Ishsizlik va inflyatsiya darajasidagi nisbatni tartibga solishda davlatning iqtisodiy siyosati asosiy rol o’ynaydi. Davlat ish bilan bandlik darajasi, ishlab chiqarish hajmi va ish haqi darajasi o’rtasidagi oqilona nisbatni ta’minlash orqali nafaqat ishsizlik va inflyatsiya darajasini nazorat qilishi, balki ularning iqtisodiyot rivojlanishi va aholi turmush darajasiga salbiy ta’sirining oldini olishi ham lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
