Buxoro iqtisodiyot va bank kolleji

Mahsulot turi	O’lchov birligi
Davrlar bo’yicha ishlab chiqarish hajmi.
Birinchi yilda.				2 yil		3 yil
1 kvartal	2 kvartal	3 kvartal	4 kvartal	1yarim yillik	2yarim yillik	yillik

Ishlab chiqarish rejasi ko’rsatilgandan so’ng xarajatlar tahlili qilinadi.

Xom-ashyo Nomi	Bir birlik mahsulot uchun xarajatlar			Jami xom-ashyo sarfi
	narxi	miqdori	qiymati	miqdori	qiymati

Korxonaning foydasini aniqlash uchun

N	Ko’rsatgichlar	Yillar
		1-yil				2 yil	3 yil	4 yil	5 yil
		1 kv	2 kv	3 kv	4 kv
1	Sotuv hajmi
2	Sotuv xarajatlari
3	Reklama xarajatlari
4	Bank foizi
5	Ishlab chiqarish Xarajatlari
6	Yalpi daromad
7	Jami xarajat
8	Foyda
9	Soliqlar
10	Sof foyda

Biznes rejaning bu bo’limi oldingi bo’limdagi xulosalarni tahlil natijalarini umumlashtiruvchi bo’lib, u biznes rejangizning o’zagi bo’lib hisoblanadi.

Albatta bu bo’limni tuzishda sizga malakali buxgalter maslahati kerak bo’ladi.

Avvalambor siz aktivlaringiz va passivlaringizni solishtirib balansingizni tuzing.

Quyidagi hujjatlarni o’rganib tahlil qilib chiqish lozim.

1. 
   OPERATIV REJA:-- bu hujjat marketing bo’limi xodimlari tomonidan tuzilib, unda har bir davr ichidagi natijalarni ko’rsatib beradi( firma bilan Tovar munosabatlari, har bir Tovar bo’yicha)
   
2. 
   DAROMADLAR VA XARAJATLAR REJASI –korxonaning iqtisodiyot bo’limida tuzilib, bu hujjatda har bir mahsulot turi qancha foyda berishi aniqlanadi.
   
3. 
   PUL OQIMLARI REJASIDA – pul mablag’larining kelishi va sarflanishi to’g’risidagi hisobotlar, ya’ni yalpi daromad hisoblanadi, undan qilingan xarajatlar chegirib tashlanadi.
   

Bu reja sizning tashkilotingizning likvidligini aniqlash imkonini beradi.

Tashkilot likvidligi deganda biz tashkilotning o’z vaqtida qarzlarini to’lash qobiliyatini tushunamiz.

4. 
   BALANS tashkilotning hisobot davridagi iqtisodiy va moliyaviy faoliyatlariga yakun yasaydi. Balans buxgalteriyada ishlab chiqiladi.
   
5. 
   REALIZATSIYA HAJMI BO’YICHA REJA-3 yil muddatga tuziladi. U siz egallab olmoqchi bo’lgan bozor haqida ma’lumot beradi. Bu rejani tuzishda birinchi yil uchun har oyda, ikkinchi yil uchun kvartal bo’yicha, va uchinchi yilda bir yilniki ko’rsatiladi.
   
6. 
   DAROMADLAR VA XARAJATLAR JADVALI – bu juda soda tuzilgan hujjat bo’lib, unda quyidagi ko’rsatkichlar ko’rsatib o’tilgan:
   
   • 
     Tovarlarni sotishdan tushgan yalpi daromad.
     
   • 
     Tovar ishlab chiqarish xarajatlari;
     
   • 
     Foyda;
     
   • 
     Jami ishlab chiqarish xarajatlari( har bir mahsulot bo’yicha);
     
   • 
     Sof foyda;
     

Moliyaviy hujjatlarning quyidagi ko’rinishlari mavjud:

1. 
   Tadbirkorning ish daftari.
   
2. 
   Buxgalteriya balansi;
   
3. 
   Foyda va zararlar to’g’risidagi hisobot;
   
4. 
   Pul oqimlari to’g’risidagi hisobot;
   
5. 
   Buxgalteriya balansiga ilova.
   

Ilova №5
Guruhli ish uchun topshiriq

(1-Guruh uchun)

Kollejga tegishli bo’lgan hududdan xona ajratib kartoshkali va sasiskali perashki tayyorlash va sotish loyihasi uchun biznes reja tayyorlash.

1. Loyihaning muhitini o’rganib raqobatchilar tahlilini bajaring.

2.Korxona strukturasini va xodimlar miqdorini tanlang.

3.Mahsulotiz uchun marketing siyosatini tanlang.

4.Mahsulotingiz uchun tovar belgisini tanlang

5.Korxonangiz xarajatlarini tahlil qiling.
Guruhli ish uchun topshiriq

(2-Guruh uchun)

Kollejga tegishli yer uchastkasida issiqxona barpo etish loyihasi uchun biznes reja tayyorlash.

1. Loyihaning muhitini o’rganib raqobatchilar tahlilini bajaring.

2.Korxona strukturasini va xodimlar miqdorini tanlang.

3.Mahsulotiz uchun marketing siyosatini tanlang.

4.Mahsulotingiz uchun tovar belgisini tanlang

5.Korxonangiz xarajatlarini tahlil qiling.
Guruhli ish uchun topshiriq

(3-Guruh uchun)

Kollejdagi bog’da mavjud bo’lgan ho’l mevalardan sok tayyorlash.

1. Loyihaning muhitini o’rganib raqobatchilar tahlilini bajaring.

2.Korxona strukturasini va xodimlar miqdorini tanlang.

3.Mahsulotiz uchun marketing siyosatini tanlang.

4.Mahsulotingiz uchun tovar belgisini tanlang

5.Korxonangiz xarajatlarini tahlil qiling.

Guruhda ishlash qoidasi:
1.Bir-birini fikrini hurmat qilish.

2. Boshqa komandaning chiqishini hurmat bilan tinglash.

3. Komanda bilan bir maqsad uchun hamjihatlikda ishlash.

4. «Biz bir kemadamiz, birga chiqamiz yoki birga cho’kamiz» shiori ostida ishlash.

Topshiriqni bajarish yo’riqnomasi.
1.Guruh sardorini tanlang.

2. Guruh sardori boshchiligida jamoa a’zolari orasida topshiriqni taqsimlang.

3.Jamoa a’zolari tayyorlayotgan ma’lumotlarning to’g’riligiga ishonch hosil qiling..

4. Ma’lumotlar tayyor bo’lgach taqdimotga tayyorlang..

5.Ma’lumotlar yig’ib, topshiriqni bajarish uchun 20 daqiqa, taqdimot uchun 5 daqiqa vaqt.

Guruh sardorining vazifalari.

5. 
   Guruh faoliyatini maqsadli yo’naltirish.
   
6. 
   Guruh a’zolari orasida topshiriqni taqsimlash.
   
7. 
   Har bir guruh a’zosiga taqsimlangan vazifani bajarilishini kuzatish.
   
8. 
   Guruh ishi natijalarini taqdimotini tashkil etish.
   

Ilova №6

NAZORAT SAVOLLARI:

1. 
   Biznes reja bo’limlarini sanab o’ting;
   
2. 
   Biznesingiz uchun personalni tanlash va strukturani belgilashda nimalarga e’tibor berish lozim?
   
3. 
   Biznes reja uchun bozorni tahlil qilishda nimalarga e’tibor berish lozim?
   
4. 
   Bozor segmenti deganda nimani tushunasiz?
   
5. 
   Bozor sig’imi bu nima?
   
6. 
   Assosrtiment siyosati qanday amalgam oshiriladi?
   
7. 
   Tovar hayoti deganda nimani tushunasiz?
   
8. 
   Tovar belgisi, Tovar markasi, Marka nomi, Marka belgisi haqida tushunchaga egamisiz?
   
9. 
   Servis xizmat strategiyasi nima?
   

10.Korxona xarajatlarini qanday aniqlaysiz.?

11.Korxonangiz daromadini qanday rejalashtirasiz?

ADABIYOTLAR RO’YXATI:

1.Salimov.B.T Hamdamov.S, O’Roqov Sаlimоv.B.T, Hаmdаmоv.S, O’Rаqоv.N.I . MikRoiqtisodiyot.”Ijod dunyosi” nashRiyoti 2003 yil.

2.EgambeRdiyev.E MikRoiqtisodiyot. «Ilm ziyo» nashRiyoti. Toshkent-2005

3.XudoybeRdiyev.Z, Homitov.K TadbiRkoRlik va biznes asoslaRi. Toshkent -2009yil.

4.ShakaRov.A.B AbdukaRimov.F.B. TyRdibekov.H.I, “MikRoiqtisodiyot” Toshkent 2009 yil.

8- mavzu. Ishlab chiqarish jarayoni va uni tashkil etish bo’yicha amaliy mashg’ulot.
O’quv mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi modeli.

Vaqti – 80 daqiqa	O’quvchilarr soni: 30 nafar
O’quv mashg’uloti shakli va turi:	Kombinatsiyalashgan amaliy o’quv mashg’uloti
O’quv mashg’ulotining tuzilishi:	1. Ishlab chiqarish jarayoni va uning tarkibi. 2. Ishlab chiqarishni tashkil etish turlari va uni takomillashtirish. 3. Ishlab chiqarish omillari va ularning birikishi.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Talabalarning ishlab chiqarish jarayonini va uni tashkil etish usullari va shakllari bo’yicha bilimlarini tizimlashtirish, ishlab chiqarish omillarining birikishi tartibi bo’yicha amaliy ko’nikma berish.
Pedagogik vazifalar: - ishlab chiqarish jarayoni va uni tashkil etish bo’yicha bilimlarini tizimlashtiradi. - ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish turlari va shakllari bo’yicha bilimlarini mustahkamlash - ishlab chiqarish omillari va ularning birikishi tartiblari bo’yicha amaliy ko’nikma berish , - topshiriqlarni bajarish bo’yicha yo’riqnomalar bilan tanishtirish.	O`quv faoliyatining natijalari: O’quvchi: - ishlab chiqarish jarayoni va uni tashkil etish bo’yicha bilimlarini mustahkamlaydi. - ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish turlari va shakllari bo’yicha bilimlarini ko’rsatadi, - ishlab chiqarish omillari va ularning birikishi tartiblari bo’yicha amaliy ko’nikmaga ega bo’ladi , - topshiriqlarni bajarish bo’yicha yo’riqnomalar bilan tanishtiradi..
O’qitish metodlari	Toifalash jadvali, VENN diagrammasi musobaqa, vaziyatli topshiriqlar, taqdimot.
O’quv faoliyatini tashkil etish shakllari	Jamoaviy, guruhiy va individual.
O’qitish vositalari:	Topshiriqli tarqatma va organayzerlar.
O`qitish shart-sharoiti	O’quv mashg’ulotini o’tkazish uchun yetarli jihozlangan xona.
Qaytar aloqaning usul va vositalari	Og’zaki nazorat:savol-javob.

O’quv mashg’ulotining texnologik xaritasi

	Ish bosqichlar va vaqti	Faoliyat mazmuni
		O’qituvchi o’quvchi
	1-bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish (5 daq.)	Tashkiliy qism: 1.O’quvchilarning mashg’ulotga tayyorgarligi va davomatini tekshiradi.	Mashg’ulotga tayyorlanadilar.
	2-bosqich. Asosiy qism. (70 daq)	Tayanch bilimlarni faollashtirish: 1.Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilarga savollar beradi, ularni baholaydi. (Ilova №1) Maqsad va vazifani belgilanishi: 2.Mashg’ulot nomi,tuzilishi, maqsad va kutilayotgan natijalar, baholash mezoni bilan tanishtiradi, yozib olishlarini aytad. (Ilova №2) O’quvchilar bilimini faollashtirish: 3. Yangi mavzu bo’yicha savol-javob qilish orqali bilimlarni faollashtiradi. (Ilova №3) Yangi o’quv materiali bayoni: 4.Mavzuga oid asosiy tushunchalarni yetkazadi va ushuncha beradi. (Ilova №4) 5.Har bir talabani mavzuga oid VENN diagrammasini bajarishni vazifa beradi, mavzu bo’yicha topshiriqni va yo’riqnomasini beradi (Ilova №5) 6.Har bir talabani mavzuga oid uchta korxona misolida asosiy va yordamchi jarayonlarni ajratib ko’rsatishi va shu korxonalarda bu jarayonlarning mexanizatsiya lashganlik darajasini tahlil qilishi lozim. (Ilova №6) Yangi o’quv materialini mustahkamlash: 1.Mavzuni mustahkamlash uchun mavzuga oid savollarni beradi (Ilova №7) 2. Mavzu bo’yicha musta’qil ish sifatida mavzuga oid moddiy ashyoviy va shaxsiy insoniy omillarni korxonalar misolida ajratib ko’rsatadi va ularning birikishini tahlil qiladi. (Ilova №8)	Uy vazifasini taqdim etadi Savollarga javob beradilar. Mavzu nomi va rejasini yozib oladilar, baholash mezoni bilan tanishadilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Yozadilar hamda tinglaydilar. VENN diagrammasini daftarda bajaradi va taqdim qiladi Tahlil qiladi va taqdimot qiladi. Savollarga javob beradilar. Musta’qil ishni bajaradi va taqdimot qiladi.
3- bosqich. Yakuniy bosqich. (5 min)		Mashg’ulot yakuni: 1.Faol ishtirok etgan o’quvchilarni baholaydi va rag’batlantiradi. 2. Uyga vazifa sifatida kichik guruhlarga birlashgan holda korxona ochish g’oyasini tuzish va bu korxonasida ishlab chiqarish omillarini tahlil qiladi..		Baholari bilan tanishadilar. Uyga vazifani yozib oladi.

TAYANCH SO’Z VA IBORALAR:

Ishlab chiqarish, ishlab chiqarish jarayoni, asosiy ishlab chiqarish, yordamchi ishlab chiqarish, mexanizatsiyalashgan, mexanizatsiyalashmagan, qisman mexanizatsiyalashgan, ishlab chiqarishni tashkil etish turlari, ishlab chiqarishni tashkil etish prinsiplari, ishlab chiqarish omillari, shaxsiy insoniy omillar, moddiy ashyoviy omillar.
Ilova №1

NAZORAT savollari:

- Korxona strukturasi haqida tushuncha bering

- Korxona xodimlarini tanlash sababini ko’rsating,

- xodimlarni boshqarish prinsiplarini ko’rsating

- Bozorni o’rganish, bozor tahlili.ni tushuntiring.

- Korxonanig marketing siyosati va tovar siyosati haqida tushuncha bering.

- Rejalashtirilgan foyda, xarajatlar tahlili.bo’limi haqida aytib bering,.

- Moliyaviy reja va moliyaviy hujjatlarni tavsiflang

Ilova №2

BAHOLASH MEZONI:

№	Ko’rsatkichlar	Ballar
		2 (a’lo)	1 (q-li)	0 (q-siz)
1	Darsdagi faolligi
2	Darsda o’quv qurollarining mavjudligi
3	1 topshiriqni to’gri bajarganligi
4	2 topshiriqni to’g’ri bajarganligi
5	Taqdimotda qatnashganligi
6	Mustaqil ishni to’g’ri bajarganligi

Ilova №3

FAOLLASHTIRUVCHI SAVOLLAR:
1.Ishlab chiqarish jarayoniga ta’rif bera olasizmi?

2.Asosiy va yordamchi ishlab chiqarish jarayonlari haqida ma’lumotga egamisiz?

3.Yakka tartibda , seriyali va yalpi ishlab chiqarishni tushuntira olasizmi?


ISHLAB CHIQARISH- mehnat vositasi ishlab chiqarish quroli va jonli mehnat yig’indisidan iborat bo’lgan jarayon bo’lib, xom-ashyodan tayyor mahsulot yaratish jarayoni.ishlab chiqarish jarayoni:


Ilova №4

Ishlab chiqarish jarayoni.

Asosiy ishlab chiqarish jarayoni.

Yordamchi ishlab chiqarish jarayoni.

Mexanizatsiyalashmagan

Qisman mexanizat

siyalashgan



Mashinalashgan

Ilova №5

Ishlab chiqarish jarayoni tashkiletish shakliga ko’ra

Seriyalab ishlab chiqarish

Yakka tartibda ishlab chiqarishda

Yalpi ishlab chiqarish

Ilova №6

MODDIY ASHYOVIY OMIL-ishlab chiqarishning moddiy bazasi bo’lib quyidagi tarkibga ega:

1.Mehnat predmetlar - xom-ashyo materiallar, yoqilg’I, yonilg’I va h.olar.

2.MEHNAT VOSITALARI – asbob uskuna, texnika texnologiya,

3MEHNAT SHAROITI- bino inshoot


SHAXSIY - INSONIY OMILLARGA insonning ishlash qobiliyati, ya’ni ishchi kuchi.

Ilova №7

Ilova №5

Individual bajarish uchun topshiriq

Mexanizatsiyalashgan, mexanizatsiyalashmagan va qisman mexanizatsiyalash gan ishlab chiqarish jarayonlarining o’ziga xos xususiyatlarini VENN diagrammasida taqqoslang.

Topshiriqni bajarish yo’riqnomasi.
1.Faqatgina mexanizatsiyalashgan ishlab chiqarish jarayoniga xos bo’lgan xususiyatlarni yuqoridagi doirada ko’rsatib o’ting

2. Faqatgina mexanizatsiyalashmagan ishlab chiqarish jarayoniga xos bo’lgan xususiyatlarni o’ngdagi doirada ko’rsatib o’ting

3. Faqatgina qisman mexanizatsiyalashgan ishlab chiqarish jarayoniga xos bo’lgan xususiyatlarni chapdagi doirada ko’rsatib o’ting

4. Ularning umumiy jihatlarini o’rtada ifodalang.

5.Topshiriqni bajarish uchun 4 daqiqa, taqdimot uchun 1 daqiqa vaqt.
Ilova №6

Individual bajarish uchun topshiriq
1.Konditer mahsulotlarini , sok ichimigini va non ishlab chiqarish jarayonlaridagi asosiy va yordamchi ishlab chiqarish jarayonlarini ajratib ko’rsating.

2.Korxonalarning mexanizatsiyalangan, mexanizatsiyalanmagan va qisman mexanizatsiyalangan sexlarini ko’rsating sabablariga izoh bering.

Topshiriqni bajarish yo’riqnomasi.
1.Konditer mahsulotlarini ishlab chiqarish jarayonidagi asosiy va yordamchi ishlab chiqarish jarayonlarini ajratib ko’rsating

2. .Sok ichimligini ishlab chiqarish jarayonidagi asosiy va yordamchi ishlab chiqarish jarayonlarini ajratib ko’rsating.

3. Non va non mahsulotlarini ishlab chiqarish jarayonidagi asosiy va yordamchi ishlab chiqarish jarayonlarini ajratib ko’rsating.

4.Korxonalarda qaysi jarayon qanday mexanizatziyalashgan deb o’ylaysiz?

5.Javobingizni izohlab bering.

6.Topshiriqni bajarish uchun 4 daqiqa, taqdimot uchun 1 daqiqa vaqt.

Ilova №7

NAZORAT savollari:

- Ishlab chiqarish tushunchasiga ta’rif bering.

- Ishlab chiqarish jarayoni qanaqa bo’laklardan iborat.

- Asosiy va qo’shimcha ishlab chiqarish jarayonlari qanaqa jarayonlardan

tashkil topgan.

- Ishlab chiqarish jarayoni bosqichlarini sanab o’ting.

- Operatsiya tarkibini sanab o’ting.

- Sex tushunchasiga ta’rif bering va turlarini sanab o’ting.

- Ishlab chiqarishni tashkil etish turlarini ko’rsating.

- Ishlab chiqarish omillari tushunchasiga ta’rif bering, va tarkibini ko’rsating.

- Ishlab chiqarish omillari birikishini tushuntiring.
Ilova №8
Musta’qil ish uchun topshiriq.
1.Konditer mahsulotlarini , sok ichimigini va non ishlab chiqarish korxonalarining moddiy ashyoviy va shaxsiy insoniy omillari tarkibini ajratib ko’rsating.

2.Bu omillarning birikish tartiblarini tushuntirib o’ting..

Topshiriqni bajarish yo’riqnomasi.
1.Konditer mahsulotlarini ishlab chiqarish korxonasida moddiy ashyoviy omilllar ni ajratib ko’rsating

2. . Sok ichimligini ishlab chiqarish korxonasida moddiy ashyoviy omilllar ni ajratib ko’rsating.

3. .Non va non mahsulotlarini ishlab chiqarish korxonasida moddiy ashyoviy omilllar ni ajratib ko’rsating.

4. Konditer mahsulotlarini ishlab chiqarish korxonasida moddiy ashyoviy omil bilan shaxsiy insoniy omillarning birikish tartibini ko’rsating?

5. Sok ichimligini ishlab chiqarish korxonasida moddiy ashyoviy omil bilan shaxsiy insoniy omillarning birikish tartibini ko’rsating?

6. Non va non mahsulotlarini ishlab chiqarish korxonasida moddiy ashyoviy omil bilan shaxsiy insoniy omillarning birikish tartibini ko’rsating?

7.Topshiriqni bajarish uchun 4 daqiqa, taqdimot uchun 1 daqiqa vaqt.
ADABIYOTLAR RO’YXATI:
1.Salimov.B.T Hamdamov.S, O’Roqov Sаlimоv.B.T, Hаmdаmоv.S, O’Rаqоv.N.I . MikRoiqtisodiyot.”Ijod dunyosi” nashRiyoti 2003 yil.

2.EgambeRdiyev.E MikRoiqtisodiyot. «Ilm ziyo» nashRiyoti. Toshkent-2005

3.XudoybeRdiyev.Z, Homitov.K TadbiRkoRlik va biznes asoslaRi. Toshkent -2009yil.

4.ShakaRov.A.B AbdukaRimov.F.B. TyRdibekov.H.I, “MikRoiqtisodiyot” Toshkent 2009 yil.