Mustaqil O‘zbekiston Respublikasi xalq xo‘jaligini
etakchi tarmoqlaridan
hisoblangan agrosanoat kompleksi extiyojlari uchun ajratilgan yoki ana shu
maqsadlar uchun belgilab qo‘yilgan yerlardan samarali foydalanishni boshqarish
umumdavlat manfaatlaridan kelib chiqadigan muammolardan hisoblanadi.
Ma’lumki, agrosanoat kompleksida mehnat unumdorligi yerlarni
mahsuldorligiga bog‘liq bo‘lgani uchun bu sohaga bo‘lgan e’tibor xalq xo‘jaligi
ahamiyatiga ega.
Milliy xo‘jalikning agrar sektori juda katta yer resurslari salohiyatiga ega.
Agrar sektor tarkibidagi yer egaliklarida 29,7 mln
ga yoki jami yer resurslari
maydonining 61% tashkil etadi. qishloq xo‘jalik maqsadlari uchun ajratilgan
yerlarning 27,4 mln gektari yoki 92,1 % qishloq xo‘jalik yer turlariga kiradi.
SHundan 4,2 mln gektari haydalma yerlar, 370 ming ga ko‘p yillik daraxtzorlar,
22,8
mln ga yaylov va pichanzorlar, 72 ming ga partov yerlardan iborat. Jami
sug‘oriladigan yerlar 4,1 mln ga yoki qishloq xo‘jalik yerlarni 9,5 % ni tashkil
etgan holda respublikada etishtiriladigan agrar sektor mahsulotlarini 90 % dan
ortig‘i aynan shu yerlar xissasiga to‘g‘ri keladi. O‘zbekiston Respublikasi mustaqil
davlat sifatida shakllangandan buyon yer resurslaridan samarali foydalanishni
boshqarish masalasida juda katta tub burilishlar ro‘y berdi. O‘tgan 7 yil mobaynida
mamlakat yer resurslari toifalarida deyarli katta o‘zgarishlar bo‘lmasada, bozor
munosobatlariga o‘tish jarayonida iqtisodiyot taraqqiyotiga mos holda ko‘p shaklli
yer egaligi va yerdan foydalanish tizimiga sobitqadamlik bilan o‘tish
bosqichlari
amalga oshirilmoqda.
1992 yildan hozirgi davrgacha bo‘lgan muddatda dehqon - fyermyer
xo‘jaliklari soni va ularga mos ravishda ekin maydonlari ajratish jarayoni davom
etib kelmoqda. Hozirgi davrga kelib 21, 5 mingdan ziyod fyermyer xo‘jaliklari
faoliyat ko‘rsatib kelmoqda. Ularga biriktirilgan yer maydoni 470 ming gektarni
tashkil qiladi. Dehqon - fyermyer xo‘jaliklarini ishlab chiqarish faoliyatida va
ularning yo‘nalishida tub burilishni “Fyermyer xo‘jaligi to‘g‘risida” (1998 y.) va
“Dehqon xo‘jaligi to‘g‘risida” gi (1998 y.) qonunlari
Oliy Majlis sessiyasida
qabo’l qilinishi hamda ularni hayotga izchil tadbiq etilayotgani bo‘ldi. 1998 yil
iyul oyidagi Oliy Majlisda qabo’l qilingan “qishloq xo‘jalik koopyerativi (shirkat
uyushmasi) to‘g‘risida”gi qonun ham yer resurslaridan samarali foydalanishda
yangicha bosqichni boshlab berdi.
Respublikamiz xalq xo‘jaligini ravnaqiga xususan uning agrar sektordagi
yer resurslaridan samarali foydalanishni boshqarish muammosini hal qilishda yer
fondidagi o‘zgarishlarni o‘z vaqtida aniqlash uchun uning holatini kuzatib borish,
yerlarga baho berish, salbiy jarayonlarning oldini olish va oqibatdan foydalanishni,
yer
tuzishni, yer fondidan belgilangan maqsadda va oqilona foydalanish
belgilangan maqsadda va oqilona foydalanish, yerlarni muhofaza qilish ustidan
davlat nazorati amalga oshirilishini axborot bilan ta’minlash
maqsadida Vazirlar
Mahkamasining “O‘zbekiston Respublikasida yer monitoringi to‘g‘risida” gi (2000
y.) nizomi muhim ahamiyat kasb etadi.
Yer monitoringi - tabiiy muhit holati monitoringining asosiy qismlaridan biri
bo‘lib va shu bilan birga boshqa tabiiy-muhit monitoringining asosi bo‘lib
hisoblanadi. Davlat yer kadastrini yuritishni, yerdan foydalanishni, yer tuzish, yer
fondidan belgilangan maqsadda va oqilona foydalanish ustidan davlat nazoratini
amalga oshirishni, yerlarni muhofaza qilish organlarini axborot bilan ta’minlash
yer monitoringi asosida amalga oshiriladi. Yer resurslaridan samarali foydalanishni
zarur ma’lumotlar bilan ta’minlash yer kadastri va yer monitoringi ahamiyatini
orttiradi.
Tuproqning bonitet balini belgilovchi asosiy omillardan hisoblangan gumus
qatlamini emirilish jarayoni yer resurslaridan samarali
foydalanishda katta salbiy
ta’sir etib kelmoqda.
O‘tgan 20 yil mobaynida tuproq gumus qatlami uchdan bir qismga
kamaygani kuzatilgan. Tabiiy yaylovlarning katta qismi madaniy -texnik
tadbirlarni o‘tkazish extiyojiga ega. Shuning uchun qishloq xo‘jaligida
tuproqlarning unumdorligi, yerlarni
hosildorligini oshirish, maxsulot hajmini
ko‘payishi va uning o‘lchov birligiga to‘g‘ri keladigan xarajatlarni kamaytirishda
Do'stlaringiz bilan baham: 
