Buxoro davlat unversiteti

Neft va neft mahsulotlarining sanoat termik jarayonlari
Neftni termik qayta ishlash asosiy jarayonlari quyidagilardir:

1. Termik kreking.

2. Piroliz.

3. Kokslash.

Termik jarayonlarni olib borish sharoitiga qarab xomashyo turli agregat holatda bo`lib qolishi mumkin. Piroliz jarayonida reaksiyalar gaz fazada amalga oshiriladi, neft qoldiqlarini kokslash jarayoni esa suyuq fazada ketadi, og`ir xomashyoni termik krekingida esa gaz va suyuq fazalar birgalikda mavjud bo`lishi mumkin.
Termik kreking
Neftni qayta ishlash og`ir qoldiqlarini termik krekingi quyidagi mahsulotlar olish uchun amalga oshiriladi: avtomobil benzini (hozirda ushbu jarayon eskirgan); qurum ishlab chiqarish uchun xomashyo bo`lgan yuqori aromatlashtirilgan gazoyl; koks ishlab chiqarish uchun kreking qoldiq; kam qovushqoqlikka ega bo`lgan mazut yoqilg`isi.

Jarayon 470-530⁰C, 2-7MPa bosimda olib boriladi. Avtomobil benzinini olish uchun xom ashyo sifatida nisbatan yengil neft fraksiyalari (200-350⁰C) ishlatiladi. Kam qovushqoqlikka ega bo`lgan qozon yoqilg`isi hamda qurum va koks olish xomashyosi sifatida neft qoldiqlari bo`lmish yarim gudron va gudronlar xizmat qiladi.

Termik krekingning asosiy mahsulotlari quyidagilar: uglevodorod gazi, kreking – benzin, kerosin – gazoyl fraksiyasi, termogazoyl va kreking – qoldiq.
Uglevodorod gazi
Tarkibida ko`p miqdorda to`yinmagan uglevodorod bo`lgan termik - kreking gazi neft kimyosida neftkimyo xomashyosi sifatida ishlatiladi (jadvalga qarang).

Termik kreking jarayonida maksimal miqdorda kreking - qoldiq (I) va termogazoyl (II) olishda hosil bo`ladigan mahsulotlarning miqdori (% da) quyida keltirilgan: