|
12.12-jadval
Milliy boylikning dunyo mintaqalari bo 'yicha tarkibi
Davlatlar
|
Milliy boylik aholi jon boshiga
|
Jami boylik, doll
|
Inson kapitali
|
Jismoniv kapital
|
Tabiiy kapital
|
doll
|
%
|
doll
|
%
|
doll
|
%
|
Shimoliy Amerika
|
325274
|
247892
|
76,2
|
61953
|
19,0
|
15429
|
4,7
|
Tinch okeani daviatlari
|
302389
|
205156
|
67,8
|
89786
|
29,7
|
7447
|
2.5
|
G'arbiy Yevropa
|
236164
|
175570
|
74,3
|
54990
|
23.3
|
5604
|
2,4
|
Yaqin sharq
|
146243
|
55898
|
38,2
|
27304
|
18,7
|
63041
|
43,1
|
Transformatsion
iqtisodiyotli
davlatlar
|
62500
|
30530
|
48.9
|
22256
|
35,6
|
9714
|
15,5
|
Jahon iqtisodchilari inson bilimi darajasining oshirilishi (%da) darajasi bilan iqtisodiy o'sish darajasi o'rtasidagi korrelyatsion bog'liqlik kuchi ancha katta ekanligini aniqlamoqdalar. Xususan, Islandiya Universiteti ilmiy xodimi Tornaldur Gilfason Norvegiya iqtisodiy analiz markazi uchun ko'pchilik ishtirokida tayyorlangan tadqiqot “Neft, farovonlik va iqtisodiy o'sish” doirasida yozgan maqolasida qisqa muddatli davrda boy holda tabiiy boyliklarning mavjudligi farovonlikni oshiradi, ammo uzoq muddatli davrda, pirovard natijada, iqtisodiy o'sishga to'sqinlik qiladi. Buning sababi, deb ko'rsatiladi, bu mamlakatlarda boshqa sohalami rivo-jlantirishga va ayniqsa, bilim olishga e’tiborning susayishidir. Investitsi-ya hajmini ko'paytirishning (ayniqsa, sifatli bo'lmagani) ham iqtisodiy o'sishga ta'siri uncha katta bo'lmas ekan. Masalan, YalMni taqsimlashda unda investitsiya salmog'ini uzoq istiqbolda iqtisodiy o'sish (jonboshiga YalM darajasi) 2,0 foizga teng boiishi mumkin ekanligi baholangan. Yuqoridagi holatlami e’tiborga oigan holda iqtisodiy o'sish muammosi bilan shug'ullanuvchi iqtisodchilar yaqindan boshlab sifatli investitsiya - bilim olish orqali inson kapitaliga e'tibor qaratdilar. Yaqin vaqtga qadar iqtisodiy o'sishning asosiy omili: aholi sonining o'sishi va ilmiy-texnika progressi deb tushunilar edi hamda mamlakatlarning milliy boyligi qiymatini to'liq baholash uchun inson kapitali va uning sifati muammosiga asosiy e’tibor qaratilmoqda.
XULOSA
Hayot farovonligi va sifatini oshirish hamda barqaror taraqqiyotni ta’minlashga bofclgan intilish butun dunyoda ishlab chiqarish omillari qa-torida inson omilini - uning bilimi va malakasi bilan uyg'unlikda birinchi o'ringa qo‘ydi. A. Smit tomonidan e’tirof etilgan uch oinil - kapital, yer, mehnatning qo'shilishida inson ishlab chiqarish va iqtisodiy o'sishining muhim omili hisoblanadi.
Milliy boylikning an’anaviy unsurlaridan farqli olaroq, yangi kengaytirilgan konsepsiyasi tabiiy va inson resurslarini o‘z ichiga qamrab oladi, Biroq, ko‘pgina davlatlarda milliy boylik tarkibiga xanuzgacha asosiy va aylanma kapital hamda aholining shaxsiv mulki kiritib kelinmoqda.
Inson kapitali- bu umr davomida inson tomonidan to’planadiganjihat-lai yig indisi (sog‘liq, bilim, malaka, kasbiy sifatlar va boshqalar) boMib, ulaidan foydalanish ishlab chiqarish jaravonini yoiga qo4yish imkonini beiadi. Milliy hisoblar tizimida iqtisodiy aktivlarga quyidagi talablar qo’yiladi: egalik qilish huquqi imkonivatining o'rnatilishi hamda iqtisodiy foydav(manfaat) keltira olishi. Inson kapitali bu talablarga to’liq javob bera olmaydi, chunki inson kapitalining egasi va tasarruf etuvchisi inson-ning o'zi hisoblansada, inson kapitalini shakllantirish manbalari turlicha bo'ladi. Inson shakllanishi oiladan boshlanib, ma’lum davrga kelganda bu jarayonga davlat qo'shiladi (bilim olish, sog'liqni saqlash jarayonlarida), bu jarayonda ish beruvchilar ham ishtirok etishi mumkin, masalan, xodim-lar malakasini oshirishda. Bundan tashqari inson kapitali shakllanishiga qilingan xarajatlar va undan olinadigan iqtisodiy manfaat o'rtasida aniq boimagan vaqt lagi mavjuddir. Inson kapitali qiymatini miqdoriy baholash muammolari quyidagilarda namoyon bo'ladi: inson kapitaliga taalluq-li bo'lgan identifikatsion belgilar va elementlar tasnifini ishlab chiqishning murakkabligi; statistika mavjud bo'lgan usullar - ta’lim olish va sog'liqni saqlashning rivojini bilvosita tavsiflaydi va inson kapitali shakllanishidagi sifat xususiyatlarini baholash imkonini bermaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
