Buxoro davlat universiteti xorijiy tillar fakulteti

O’QITISHDA MATNDAN KEYIN TASHKIL QILINADIGAN MASHQLAR.
Oʻqishdan keyingi mashg‘ulotlar oʻquvchilarga oʻqiganlarini tanqidiy tahlil qilish orqali matnlarni yanada chuqurroq tushunishlariga yordam beradi va ular Oʻqishdan oldingi va Oʻqish vaqtidagi faoliyatlarni muvaffaqiyatli amalga oshirganingizdan soʻng amalga oshiriladi.
Matndan keyin, matn paytidagi va matndan keyingi mashg'ulotlar o'qish darsiga erishish uchun uchta muhim bosqichni tashkil qiladi. Matndan keyin tashkil etiladigan mashqlarning bir necha turlari mavjud
Matndan keyin amalga oshiriladigan mashqlar o‘qish darslarida hal qiluvchi rol o‘ynaydi, chunki ular:
1. Talabalarga yangi o'rganilgan so'zlarni ishlatishga yordam beradi
2.Tildan ijodiy yo'llar orqali foydalanishga yordam beradi.
Esda tutish lozimki, o'qishdan keyingi faoliyat asosan ikkita ko'nikmaga e'tibor qaratadigan erkinroq faoliyatdir:
Gapirish
Tinglash
Quyida mantdan keyin tashkil etiladigan mashqlarga misollar berilgan:
O’qish ko’nikmasini o’qitishda matndan keyin bajariladigan birinchi mashg’ulot ijodkorlik bilan yozish deb nomlanadi bu mashg’ulotda o‘qituvchi talabalardan o'qigan matndan 10-15 so'z tanlashni so'raydi O‘qituvchi so'zlar uchun toifalarni berishingi mumkin, masalan. eng qiziqarli so'zlar eng muhim so'zlar va hokazo. Keyin talabalar so'zlardan foydalanib matn tuzadilar. Ushbu matn hikoya, she'r yoki xabar ko‘rnishida bo'lishi mumkin.
O’qish ko’nikmasini o’qitishda matndan keyin bajariladigan ikkinchi mashg’ulot qiziqarli bo‘limlar deb ataladi. Bu mashg‘ulotda o‘qituvchi talabalardan matnning qaysi qismi eng muhim yoki qiziqarli va qaysi qismi qiziq yoki muhim emasligini aytishni so'raydi. Agar o‘qituvchidar barcha talabalar o'z fikrlarini bildirishi uchun vaqti yetarli bo'lmasa, ulardan ikki yoki uchta sinfdoshi bilan o'qish haqidagi fikrlarini baham ko'rishlarini so'rashi mumkin.Gapirib berish vaqti tugagach, o‘qituvchi ikkita talabadan o'qishning eng qiziqarli va qiziq bo'lmagan qismini baham ko'rishlarini so'rashi mumkin.
O’qish ko’nikmasini o’qitishda matndan keyin bajariladigan uchinchi mashg’ulot ijodiy muhokamalar deb nomlanadi.Bu mashqda o‘qituvchi to'rt yoki beshta oddiy savol tayyorlashi kerak va talabalardan 3 daqiqa davomida ushbu savollar haqida gapirishlarini so‘raydi . Shundan so'ng, har bir juftlikning bir a'zosidan guruhning boshqa kishisi bilan o'sha to'rt yoki beshta savol bo'yicha gaplashishini so‘raydi. Jarayonni uch yoki to'rt marta takrorlangach , uch yoki to'rtta o'quvchidan o'ziga xos javob berishlarini so'rashi lozim.
O’qish ko’nikmasini o’qitishda matndan keyin bajariladigan to’rtinchi mashg’ulot ‘’Sinfdoshlaringizni sinovdan o'tkazing’’ deb nomlanadi. Bu mashg'ulot o'quvchilar o'qish davomida qancha bilimlarni o'rganganlarini aniqlashga yordam beradi.Talabalardan oʻqiganlari haqida 5 ta savol tayyorlashlari so‘raladi, ular tayyor boʻlgach, oʻquvchilarga 4 kishidan iborat guruhlar tuzish aytiladi va keyin ular bir-birlariga bu savollarni berishlari mumkin bo‘ladi. Talabalarning viktorina savollarini tinglanadi va savollar kuzatib boriladi.
O’qish ko’nikmasini o’qitishda matndan keyin bajariladigan beshinchi mashg’ulot ‘’Tegishli yangiliklarni izlash’’ deb ataladi. Talabalar o'qishni tugatgandan so'ng, ular o'qishdan qiziqarli bo'lgan narsaga oid yangi narsalarni Internetda ko'rib chiqishlari kerak bo‘ladi. Masalan: Agar ular axloqiy qadriyatlar haqida biror narsa o'qisa, ular internetda shunga o‘xshash misollarini topishlari va bu hikoyalarni sinfdoshlari bilan baham ko'rishlari lozim. . Ular topilgan ma'lumotlarni og'zaki ravishda xabar qilishlari yoki u haqida ba'zi sharhlar yozishlari mumkin.
O’qish ko’nikmasini o’qitishda matndan keyin bajariladigan oltinchi mashg’ulot ‘’So'rovnomani tayyorlang’’deb ataladi. Bu mashg’ulotda talabalar o'qigan ma'lumotlari bo'yicha qiziqarli so'rovnoma tayyorlashlari mumkin. Axloqiy va qadriyatlarni o'qish misolidan yana foydalanib, talabalar quyidagi savollarni tayyorlashlari mumkin: Agar sinfda besh dollarlik banknot topsangiz nima qilgan bo'lardingiz? Ular so‘rovnomani sinfda tayyorlab, so‘rovnomani sinfdoshlaridan so‘rashlari yoki uylariga borib oila a‘zolaridan so‘rab, natijalarni olib kelishlari va keyingi darsda hisobot berishlari mumkin.
O’qish ko’nikmasini o’qitishda matndan keyin bajariladigan yettinchi mashg’ulot kitob yoki hikoya muallifiga savol berish deb ataladi. O'quvchilardan kitob yoki hikoya muallifiga beradigan savollar to'plamini tayyorlashni so'rang.
O’qish ko’nikmasini o’qitishda matndan keyin bajariladigan sakkizinchi mashg’ulot ‘’hikoyaning oxiri’’ deb nomlanadi. O'qishdan keyingi yana bir mashg'ulot o'quvchilardan hikoyaning oxirini o'zgartirishni so'rashdir. Hikoyaning oxirini oldindan aytib bo'lmaydigan narsaga o'zgartirish biroz o'ylashni talab qiladi. Shuningdek bu mashg‘ulot o‘quvchilar uchun ancha qiziqarli bo‘ladi.
O’qish ko’nikmasini o’qitishda matndan keyin bajariladigan to’qqizinchi mashg’ulot kitobni reklama qilish uchun afishani loyihalash deb ataladi. Ushbu faoliyat sinfda texnologiyadan foydalanish bilan osongina bog'lanishi mumkin. O’quvchilardan ushbu mashg‘ulotda mavjud vositalar yordamida afisha loyihalash so‘raladi.

XULOSA
Bugungi kunda chet tillarini o‘qib o‘rganish zamon talabiga aylandi. Yurtimizning har bir nuqtalarida chet tiliga etibor oshirilmoqda va shunday sharoitda o‘qituvchilarga tilni o‘qitish metodikasini o‘zlashtirish muhim vazifa etib belgilab qo‘yilgan.
Yuqoridagi fiklarda ta‘kidlanganidek tilni tildagi to‘rt ko‘nikmani o‘zlashtirmasdan o‘rganib bo‘lmaydi. Har qanday xaqaro sertifikatlarni qo‘lga kiritish uchun ham ushbu to‘rt ko‘nikma sinov qilinishi barchaga ma‘lum. Chet tilini o‘rganishni, chet tilida erkin gapirishni maqsad qilgan har bir shaxs, bu ko‘nikmalarni puxta o‘zlashtirishi lozim.
Tildagi har bir ko‘nikma o‘zining o‘rniga ega va bir biri bilan chambarchas bog‘liqdir. Eshitish va o‘qish orqali chet tilidagi ma'lumotlar o‘zalshtirilsa, gapirish va yozish orqali chet tilida ma'lumotlarni yetkaza olish qobiliyatiga ega bo‘lamiz.
Bu ko‘nikmalar orasida o‘qish (reading) muhim rol o‘ynaydi. Chunki tildagi asosiy baza aynan o‘qish orqali o‘zlashtiriladi va bu ko‘nikma orqali boshqa ko‘nikmalar shakllantiriladi. O‘qituvchilar ushbu omillarni inobatga olgan holda talabalarga ushbu ko‘nikmani o‘rgatish yo‘llarini puxta o‘zlashtirishlari kerak. Har bir o‘qituvchi darslarni qiziqarli va mazmunli olib borishi uchun chet tilini o‘qiitish metodikasini yaxshi o‘rganib olishi kerak.
Ingliz tili darsida o‘qish darslarini qiziqarli va mazmunli o‘tkazish uchun matndan oldin, matn ustida va matndan keyin amalga oshiriladigan mashqlar muhim ahamiyatga ega. Negaki, bu mashqlar o‘quvchilarga matn mazmunini oson tushunib olish, yodda saqlash va egallangan ma'lumotlarni qayta ishlashga zamin yaratadi.
Mantdan oldin tashkil qilinadigan mashqlar o‘quvchilarning matnga bo‘lgan qiziqishini oshirishda, ularni darsda faol qatnashishlarida yetakchi rol o‘ynaydi. Agar o‘qituvchi dars boshidayoq o‘quvchilar qiziqishini va diqqatini darsga jalb qila olsa darsing maqsadlaridan biriga erisha oladi. Qiziqarli va mazmunli boshlangan ish albatta mazmunli yakun topadi.
Mantdan keyin tashkil qilinadigan mashqlarga kelsak, bu mashqlardan o‘qituvchidan ziyraklik va yaratuvchanlik qobilyatlarini talab etadi. Bu mashg‘ulotlar dars jaroyonida o‘quvchilaring darsga diqqati va qatnashishi uchun muhim ahamiyat kasb etadi.
Matdan keyin tashkil etiladigan mashgulotlar esa hal qiluvchi yakuniy bosqich bo‘lib bunda o‘qituvchi talabalarning olgan bilimlarini tekshirish, darsni xulosalash, yangi bilimlarni umumlashtirish baholash imkoniyatiga ega bo‘ladi. O‘qish ko‘nikmasini o‘qitishda har bir tashkil etiladigan mashqlar muhim ahamiyat kasb etadi.
Kelajakda yetuk shaxslarni, kadrlarni tayyorlash uchun avvalo pedagog o‘qituvchilar ta‘lim bera olish qobiliyatiga ega bo‘lishi lozim. Buning uchun pedagogdan tinimsiz mehnat va metodikani bilish talab qilinadi. Bugungi axborotlashgan dunyo har bir soha uchun keng imkoniyatlar ochdi. Darslarni turli xil zamonaviy vositalar yordamida o‘rgatish zamon talabiga aylandi. Ingliz tili o‘qituvchilari ham yuqoridagilarni inobatga olgan holda mantdan oldin, matn ustida va matndan keyin tashkil etiladigan mashqlarni innovasion texnologiyalar yordamida, o‘z yaratuvchanliklarini ishga solgan holda amalga oshirishsa maqsadga muvofiq bo‘ladi.