Buxoro davlat universiteti

2.2.1-jadval ^I6O -yadrosida klasterlarning effektiv soni

x	d	t	EMBED Equation.3	^4Li	^6Li	^7Li	^8Be	^I2C	N	^I6O
Wx	21	20	14	49	14	14	2.8	1.4	3.5	1

2.2.2-jadval EMBED Equation.3 - yadrosida klasterlarning effektiv soni

x	d	t	^3Не	EMBED Equation.3	^I6O
Wx	433	670	524	507	~1000

2.2.1-chizma. EMBED Equation.3 - yadrosida proton va klasterlarning hajmiy taqsimoti


2.2.2-chizma. EMBED Equation.3 -yadrosida yadrodan ajralish energiyalariga klasterlarning taqsimoti

Hisoblashlarning muhim natijalari shundan iboratki, yadrolardagi klasterlarning effektiv sonlari qolgan nuklonlarning o`zaro ta`sirlariga, atom yadrolarining shakliga va yadroning boshqa nozik xarakteristikalariga zaif bog`liq. Bu faktorlarning ta`siri faqat energiyalar bo`yicha yuqori qobiqlarda nuklonlardan shakllanadigan klasterlarning spektroskopik faktorlarida bilinadi. 2.2.2-chizmada EMBED Equation.3 yadrosida radial taqsimotlar

EMBED Equation.3 (2.2.8)
Deytronlar va EMBED Equation.3 -zarrachalar uchun keltirilgan
EMBED Equation.3 - taqsimot nuklonlar uchun
EMBED Equation.3


-A yadrodagi nuklonlar zichligi.

Ko`rinib turibdiki, klasterlarning fazoviy taqsimoti yadro ichidagi nuklonlarning taqsimotiga yaqin, ammo ular yadro sirtiy sohasiga quyidagi

qonuniyatga asosan moslashadi:
EMBED Equation.3 (2.2.9)
Agar erkin klasterning bog`lanish energiyasi EMBED Equation.3 bo`lsa, u holda A yadrodan x klasterning EMBED Equation.3 ajralish energiyasini topish mumkin. Unda klaster x yadrodagi EMBED Equation.3

nuklonlardan shakllanadi. Ulardan har biri qobiq holatda

yadrodagi nuklonning bog`lanish energiyasi quydagicha topiladi:

(2.2.10)

EMBED Equation.3 = EMBED Equation.3

EMBED Equation.3 (i=1,2,……. EMBED Equation.3 )
Natijada EMBED Equation.3 taqsimot funksiyasini ham topish mumkin. Tabiiyki, EMBED Equation.3 energiya bo`yicha intagrallaganda bu funksIya A yadrodagi x klasterning effektiv soni EMBED Equation.2 ni beradi. 7-chizmadan ko`rinadiki, x klasterning massasi aniqlaganda modul bo`yicha uning A yadrodan ajralish energiyasi oshadi.

Agar EMBED Equation.3 enereiyalar bo`yicha-zarrachalarning taqsimot maksimumi EMBED Equation.3

energiyaga mos kelsa, EMBED Equation.3 va EMBED Equation.3 uchuN bu energiyalar maksimumlari 150 va EMBED Equation.3 ga to`g`ri keladi.

Agar x klasterlarning klasterning bosh kvant soni

EMBED Equation.3

ni ma`lum qiymatlarida EMBED Equation.3 diffektiv sonini tuzsak, qiziq natijalarga kelish mumkin.

EMBED Equation.3

yadrodagi klaster og`ilik markazining orbital momenti.

Funksiya W(n,1) Fermi taqsimot funksiyasining analogiyasi. Turli x klasterlar uchun hisoblashlar ko`rsatadiki, EMBED Equation.3 va EMBED Equation.3 ning kichik va o`rta qiymatlari uchun

EMBED Equation.3 EMBED Equation.3 1 va EMBED Equation.3
va EMBED Equation.3 EMBED Equation.3 ning chegaraviy qiymatlarida
EMBED Equation.3 (2.2.11)
Monoton ravishda nolga tushadi. Ya`ni Fermi taqsimotiga javob beruvchi strukturaga ega. Bu xulosa faqat yarim butun spinga ega fermion klasterlar uchungina emas, balki butun spinga ega bozon klasterlar uchun ham to`g`ridir. Ular ixtiyoriy miqdorda fiksirlangan kvant holatda joylashihsi mumkin. U A yadrodagi Fermi tabiatiga ega nuklonlardan hosil bo`ladigan klasterlar bilan aniqlangan.

EMBED Equation.3 va W(n,1)

Taqsimotlarning yaqinligini quyidagicha tushunish mumkin:
Klaster ham nuklon kabi yadroda ruxsat berilgan EMBED Equation.3 va EMBED Equation.3 kvant sonlari bilan xarakterlanuvchi orbitalar bo`yicha harakatlanadi: u bog`langan tortuvchi potensial bilan bog`liq bo`lib, uning chuqurligi nuklonning o`zaro kelishilgan potensialidan taxminan EMBED Equation.3 marta katta. Bu xulosa erkin klasterning atom yadrolari bilan o`zaro ta`sir potensiali xususiyatlarini elastik ochilishda va klaster ishtirojidagi reaksiyalarini tadqiq etishda namoyon etadi.

Yuqorida aytilganlarga xulosa qilib aytish mumkinki, kvant mexanika nuqtai nazaridan atom yadrosini bir vaqtning o`zida nuklonlar sistemasi va tarkibi va xususiyatlari turlicha bo`lgan klasterlarning rezervuari deb qarash mumkin. Unda klasterlarning soni nuklon sonidan ko`p bo`lishi mumkin ekan.

2.2.3-chizmada nafaqat asosiy holatdagi, balki qo`zg`algan holatdagi klasterlarning turli tiplari bo`lgan holatdagi umumlashmasi berilgan.