Buxoro davlat universiteti turizm fakulteti tasviriy san

To'g'ri  burchakli  trimetriya.  Bu  proyeksiya  standartlashtirilmagan  bo'lsa 

ham  uning  koordinata  o'qlarini  13-shakl,  с  dagidek  tasvirlab,  o'zgarish 

koeffitsiyentlarini  x o'qi bo'yicha 0,89 o'rniga 0,90,  z  o'qi bo'yicha 0,95 o'rniga 100, 

у o'qi bo'yicha 0,56 o'rniga 0,60 qilib yaxlitlab chizish mumkin. Aylanalar izometriya 

va  dimetriyadagi  kabi  almashtirib  chizmasdan  ellipslarda  bajariladi.  13-shakl,  a  da 

trimetriya  koordinata  o'qlarini  taxminiy  chizish  ko'rsatilgan.  z  ga  perpendikulyar 

chiziqqa  О  dan  chap  tomonga  6  bo'lak,  pastga  bir  bo'lak,  o'ng  tomonga  5  bo'lak, 

pastga 3 bo'lak qo'yiladi va A hamda В nuqtalar О bilan tutashtiriladi. Aylanalarning 

trimetriyalarini  chizish  uchun  H,  V,  W  larda  o'zgarish  koeffitsiyentlarini  hisobga 

olgan  holda  kvadratlarning  trimetriyalari  chizib  chiqiladi.  Ularning  diagonallari 

o'tkazilib,  chiziladigan  ellips  markazlari  topiladi  va  ulardan  koordinata  o'qlariga 

parallel  chiziqlar  chizilsa,  to'rtburchak  tomonlarida  to'rttadan  nuqta  aniqlanadi. 

To'rtburchaklarning katta tomonlarida yarim aylanalar chizilib, ularda yarim kvadrat 

chiziladi.  Bu  yarim  kvadratlarning  diagonallari  orqali  aylanada  qo'shimcha  nuqtalar 

topiladi. Bu nuqtalar trimetriyadagi to'rtburchak diagonallariga olib qo'yiladi. Shunda 

aylananing trimetriyasi yasaladi. 

---

20 

 

 

13-shakl 

Detalning trimetriyasini (14-shakl, b) uning berilgan proyeksiyalari (14- shakl, 

a) bo'yicha chizish uchun o'zgarish koeffitsiyentlarini x=09, z =1, у = 0,6 qilib olib, 

14-shakl, с dagi kabi nisbat masshtabi yasab olinadi. Buning uchun z o'qi chizilib, О 

nuqtadan  chap  tomonga  x=90,  o'ng  tomonga  у=60  ni  100  ga  nisbatan  o'lchab 

qo'yiladi hamda A va В lardan radiusi 100 ga teng yoylar chizilib,  z da С nuqtalar 

topiladi hamda A va В nuqtalar С bilan tutashtiriladi. Detalning balandlik o'lchamlari 

o'zgartirilmasdan  z  o'qqa  o'lchab  qo'yilsa,  x  o'qqa  l  masofa  AC  chiziqqa  qo'yilib, 

uning  OA  dagi  ortogonal  proyeksiyasi  l’  у  o'qqa  t  o'lcham  oldin  ВС  ga  qo'yilib, 

uning  OB dagi t

1

  proyeksiyasi  olinadi. Shu  tartibda detal  qismlari o'lchamlari, ya'ni 

o'zgarish  koeffitsiyentlari  nisbat  masshtabidan  foydalanib  aniqlanadi.  О  markazli 

aylana 14-shakl, b dagi kabi yasaladi. 

---

21 

 

 

14-shakl