Buxoro davlat universiteti tairova m. M. Giyazova n. B. Hamidov m. E. Korxona iqtisodiyoti

Ishlab  chiqarish  xarajatlariga,  asosiy  ishlab  chiqarish  fondlarini  ishga 

tayyor  holatda  saqlab  turish  -  kapital,  o‘rta  va  joriy  ta'mirlash,  mashina  va  asbob-

uskunalarga  qarash  va  ekspluatatsiya  qilish  uchun  sarflanuvchi  barcha  xarajatlar 

kiradi. 

Foyda muhim iqtisodiy kategoriya (toifa) bo‘lib, har bir tijorat tashkilotining 

asosiy  maqsadi  hisoblanadi.  Iqtisodiy  kategorriya  sifatida  foyda



moddiy  ishlab 

chiqarish sohasida yaratilgan sof daromadni aks ettiradi. 

Korxonada  foyda  turli  xil  faoliyat  natijasida  olinishi  mumkin.Barcha 

foydalar  yig‘indisi  korxonaning  yalpi  foydasini  tashkil  qiladi.Yalpi  foydaning 

tarkibiy elementlari quyidagilardan iborat: 



 

bajarilgan ish, ko‘rsatilgan xizmat va mahsulot sotishdan olingan foyda; 



  asosiy  fondlar,  shuningdek,  korxonaning  boshqa  mulki  sotishdan  olingan 

foyda; 



  korxonaning moliyaviy faoliyati orqali olinuvchi foyda. 

Bozor  munosabatlariga  o‘tish  sharoitlarida  rentabellikning  ahamiyati  va  o‘rni 

o‘sib  bormoqda.  U  korxona  faoliyati  va  kapital  qo‘yilmalar  iqtisodiy 

samaradorligining  asosiy  mezoni,  korxona  va  xo‘jalik  yurituvchi  tashkilotlarni 

baholashning sintetik ko‘rsatkichi bo‘lib xizmat qiladi.  

Ishlab  chiqarish  rivojlanishining  samaradorligi  va  intensivligini  baholashda 

amaliyotda rentabellik ko‘rsatkichlari tizimi keng qo‘llanib, unga ko‘ra foydaning 

miqdori  belgilangan  hisoblanadi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  rentabellik 

daromadlilik, foydalilikni anglatadi.