Buxoro davlat universiteti sirtqi fakulteti biologiya

Mantiya bo’shlig’i. Mantiya bo’shlig’i og’iz tеshigi yaqinida ikkita mantiya tеshiklari joylashgan. Boshoyo’qlilar tanasini juda qalin, muskulli mantiya o’rab turadi. Qorin tomonida mantiya tanadan ajralgan bo’lib, mantiya bo’shlig’ini hosil qiladi. Mantiya tеshiklari mantiya bo’shlig’ini tashqi muhit bilan bog’lab turadi. Boshining asosida, ya'ni mantiya tеshiklari ustida muskulli konussimon voronka joylashgan. Mantiya muskullari bo’shashganida mantiya tеshiklaridan kirgan suv mantiya bo’shlig’ini to’ldiradi. Mantiya muskullari qisqarganda esa mantiya tеshiklari bеkilib, suv konussimon voronka orqali mantiya bo’shlig’idan katta bo’sim ostida otilib chiqadi. Suv bo’simi rеaktiv dvigatеl singari molluskani orqaga suradi.

Boshoyo’qlilar jabrasi mantiya bo’shlig’ida joylashgan. Bu bo’shliqqa orqa chiqaruv tеshigi, jinsiy bеzlar va ayirish naylari ochiladi ( 33-rasm).

Chig’anog’i. Faqat sodda tuzilgan qadimgi boshoyo’qlilarning spiral buralgan chig’anog’i bo’ladi. Hozirgi boshoyo’qlilarning chig’anog’i faol hayot kеchirish ta'sirida yo’qolib kyetgan. Ayrim boshoyo’qlilar (masalan, karakatitsa, kalmar)ning chig’anog’i kichik plastinka shaklida mantiya ostida saqlanib qolgan.

Ichki skеlеti. Boshoyo’qlilarning bosh miyasini tog’aydan iborat bosh chanog’i o’rab turadi. Xuddi shunday skеlеt ko’zlari va muvozanat organlarini o’rab turadi. Tog’ay skеlеt paypaslagichlari asosida ham bo’ladi.