|
Ta’lim jarayonida talabalarni innovatsion texnologik faoliyatga
tayyorlab borishning asosiy metodlari quyidagilardan iborat:
1.
Talabalarga ma’lum ko‘nikmalarni hosil qilishlari uchun beriladigan
topshiriqlar va ularni nazariy va amaliy o‘zlashtirishining tizimli yo’lga qo‘yilishi;
2.
Pedagogik texnologiyalarni ayrim usullarini dars jarayonida pedagogik
amaliyotda mustaqil mashq qilishlari;
23
3.
O‘qituvchi doimiy ravishda talabaning pedagogik texnologiyalarni
o‘zlashtirishi va amaliyotda qo‘llay olish ko‘nikmasini kuzatib, maslahatlar berib
borishi;
4.
Talabalarni pedagogik texnologiyalarni qo‘llash bo‘yicha egallagan
ko‘nikma va malakalarini sinf qismida, guruh bo‘lib muhokama qilib borish;
5.
Talabalarni o‘z ishini va o‘rtoqlari ishini kuzatish va tahlil qilish va unga
baho berishga o‘rgatib borish;
6.
Talabalar o‘rtasida turli tanlov va musobaqalar o‘tkazish ularga ijodiy
mehnat namunalarini ko‘rsatish va h. k.
O‘qituvchi dars mazmuni va mavzusiga ko‘ra darsda qo‘llanadigan
texnologiyani tanlaydi, bunda asosiy e’tibor, maqsad aniq natijaga erishishga
qaratiladi. Albatta bu o‘rinda o‘quvchilarning bilish saviyasi, qiziqishi va
intilishlari mavjud shart – sharoit hisobga olinadi. Masalan, kompyuterda musiqiy
asarni eshitish, so‘ngra munozara, doira stol atrofida jamoaviy tarzda uni tahlil
qilish, erkin munozara asosida asar haqida (nazariy, badiiy - matn) kerakli
ma’lumotlarni o‘zlashtirish mumkin. Shuningdek, ko‘rgazmali vositalar, tarqatma
materiallar, turli adabiyotlar, axborot manbalardan ijodiy foydalanish mumkin.
O‘qituvchi bilan bir qatorda o‘qitish jarayoni oldindan loyihalashtirish
zarur. Bu jarayonda o‘qituvchi o‘quv materialining mazmuni, sinf imkoniyatini,
hisobga oladi-o‘quvchilarni dars faoliyatini markaziga asosiy harakatlantiruvchi
kuchga aylantirish kerak.
Darsni yaxshi natijaga olib kela oladigan darajada loyihalashtirish
zarur.O‘qituvchi tomonidan darsni texnologik xaritasini tuzib olishi katta
ahamiyatga egadir, chunki darsning texnologik xaritasi har bir mavzu, har bir
mashg‘ulot xususiyatidan o‘quvchilarning imkoniyat va ehtiyojidan kelib chiqqan
holda tuziladi. Bunday texnologik xaritani tuzishning o‘ziga xos murakkablik
tomonlari mavjud. Buning uchun o‘qituvchi pedagogika, psixologiya xususiy
metodika, informatika va axborot texnologiyalaridan habardor bo‘lishi,
shuningdek, juda ko‘p metodlar, usullarni bilishi kerak bo‘ladi. Har bir darsni rang
24
barang qiziqarli va mazmunli bo‘lishi avvaldan puxta o‘ylab tuzilgan darsning
loyihalashtirilgan texnologik xaritasiga ko‘p jihatdan bog‘liq.
Darsning texnologik xaritasini qay ko‘rinishda yoki shaklda tuzish, bu
tajribali, o‘qituvchi qo‘ygan maqsadga bog‘liq. Texnologik xarita qanday tuzilgan
bo‘lmasin o‘zida dars jarayoni yaxlit holda aks etgan bo‘lishi hamda aniq
belgilangan maqsad, vazifa va kafolatlangan natija o‘z ifodasini topgan bo‘lishi
muhimdir. Texnologik xaritani tuzish o‘qituvchini darsni kengaytirilgan kospektini
yozishdan halos etadi. Chunki bunday xaritada darsning barcha qirralari o‘z aksini
topadi.
O‘qituvchi tomonidan o‘zi o‘qitayotgan fanning har bir mavzusi bo‘yicha
tuzilgan texnologik xarita unda har bir mashg‘ulotni yaxlit holda tasavvur etib
yondashishga tushunishiga yaxlit o‘quv jarayonining boshlanishi mazmuni,
maqsadidan tortib, erishiladigan natijagacha ko‘z oldiga keltirgan holda darsni
tashkil qilishiga imkoniyat yaratadi. Dars jarayonida qo‘llanilayotgan ilg‘or
pedagogik texnologiyalar o‘quvchilarni erkin fikrlashga, izlanishga har bir
masalaga ijodiy yondashishi, mas’uliyatni sezish, o‘z ustida mustaqil ishlash, tahlil
qilish, ilmiy – uslubiy adabiyotlardan, darsliklardan unumli foydalanishga, eng
asosiysi fanga, mavzu bo‘yicha bilim va malakalarni egallashga qiziqishlarini
kuchaytirishi lozim.
Dars jarayonida o‘quvchilarni nazorat qilib borish alohida jarayon bo‘lib,
har bir mashg‘ulotning maqsad va mazmuniga muvofiq amalgam oshiriladi.
Nazoratning eng haqiqiy va to‘g‘ri, samarali shakli bu – o‘z – o‘zini nazorat qilish
hisoblanadi. Bu o‘qituvchi uchun ham o‘quvchi yoki talaba uchun ham birdek
zarurdir.
Har bir fanning o‘qitilishini o‘ziga xos xususiyatlari bo‘lgani singari
musiqa o‘qituvchisining ham o‘ziga xos “sir”lari ya’ni metodi, o‘ziga xos
yondashuvi, tashkil etish, uyushtirish, bolalar bilan muloqot qila olish xislatlari
bo‘ladi. Bular ichida umumiy bo‘lgan xususiyatlar bu musiqa san’atiga, o‘z
25
kasbiga muhabbat, darslarga puxta tayyorgarlik ko‘rish, o‘quvchilarga ko‘proq
bilim va tushunchalar berish, o‘tilgan mavzularni to‘liq va mukammal
o‘zlashtirishga intilib, fidoiylik bilan, o‘qituvchilik faoliyatidagi hayot bilan
yashash. Musiqa o‘qituvchisi o‘quv va tarbiya ishlarini barobar olib boradi. U faqat
o‘z mutaxasisligi bo‘yicha keng bilimga ega bo‘lib qolmay, musiqaga oid boshqa
fanlardan, adabiyot, tasviriy san’at kabi fanlardan ham yaxshi bilimga ega bo‘lishi
lozim.
O‘quvchilarni musiqiy, badiiy, estetik tarbiyalovchi shaxsning
dunyoqarashi, fikrlash tushunchasi, o‘z kasbiga sadoqati va o‘z mahoratini
uzluksiz oshirib, takomillashtirib borishi birinchi darajali ahamiyatga ega bo‘lishi
kerak. O‘qituvchi bulardan tashqari darslrni kuzatib borishi uning yutuq va
kamchiliklarini maxsus daftarga qayd qilib, shunga yarasha keyingi darslarga
tayyorgarlik ko‘rishi yaxshi samara beradi. Doimiy kuzatishlar sababli
o‘qituvchining pedagogik mahorati ham o‘sib, rivojlanib boradi. U vaziyatni
baholashga,
o‘quvchilarning kayfiyatini, dars ularda qanday taassurot
qoldirganligini, ichki his – tuyg‘ularini sezishga o‘rganadi. Kuzatish birinchi
sinfdan boshlanib, yettinchi sinfga qadar “davomiylik” tamoili ostida olib borilishi
maqsadga muvofiqdir. Bundan tashqari pedagogik texnologiyani qo‘llash, o‘zi ijro
etib berishidan tashqari har bir darsda suhbat, hikoya, tushuntirish, uqtirish,
munozara kabi uslublar yordamida asarlar mazmuni, mualliflari, yaratilgan davri,
janri, xarakteri, shakli, tempi, lad – tonalligi, ijrochilik xususiyatlari haqida zarur
tushunchalarni berib borishi lozim.
Musiqa madaniyati darsida o‘qituvchining so‘z mahorati yuksak darajada
bo‘lishi lozim. O‘qituvchining o‘rganilayotgan asar haqidagi kirish so‘zi va dars
mavzusini tushuntirib berishi, o‘quvchilarni ajoyib va sehrli musiqa olamiga olib
kiradi. Bunday xislatlar, ko‘nikmalar, malakalarning asosiy negizi oliy ta’lim
davridagi ta’lim jarayonida yaratilmog‘i va o‘qituvchilik faoliyatida uzluksiz
ravishda takomillashtirilib, boyitilib, rivojlantirilib borilishi pedagog – murabbiylar
oldiga, kasbiy faoliyatiga qo‘yilayotgan ijtimoiy buyurtmaning asosiy mazmunini
belgilaydi.
26
Do'stlaringiz bilan baham: |
