Buxoro davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakultet

2-jadval
Iqtisodiyo‘sishdaekstensivvaintensivomilarningnisbati

Mamlakat	O’sishningekstensiv/intensiv omilari %
BuyukBritaniya	80/20
Germaniya	60/40
AQSH	73/27

KeyinroqamerikalikiqtisodchiR.SolouAQSHda 1909 - 1949 yillardaYAIMning 80% dan ortiqo‘sishigatexnikataraqqiyoti, ya’niintensivo‘sishnisababbo‘lganinianiqladi.

Turliomillarningiqtisodiyo‘sishgata’sirinihisoblashbo‘yichakattatadqikotchilardanbiribo‘libamerikalikiktisodchi E. Denisov tanilgan. U iqtisodiyo‘sishniizohlovchiomillarniikkitoifagaajratadi. Birinchitoifagaishlabchiqarishningjismoniyomillari (mehnatvakapital),ikkinchitoifagamehnatunumdorliginioshishikiritildi.
Insonfaktoriningta’sirinihisoblashdafaqatishchikuchiningsoniniginaemas, balkiishchilarningjinsi, yoshi, ma’lumotivakasbiytayyorgarligidankelibchiqadiganmehnatunumdorliginihisobgaolgan, Kapital omilita’sirinihisoblashda ham u birqatoro‘zgartirishlarkiritgan, ya’niturar joy, ishlabchiqarishdastgohlari, sanoatinshoatlari, tovarlarzahirasi, xorijiyinvestisiyalarta’sirini ham hisobgaolgan. Shularnihisobgaolganholdaharbiralohidaomilningiqtisodiyo‘sishgaqo‘shganhissasinianiqlagan.
Mehnatunumdorliganiiqtisodiyo‘sishgata’sirinihisoblashda E. Denison fikrichabuta’sirquyidagijarayonlarnatijasidahosilbo‘ladi:
1. Texnologikbilimlarnichukurlashuviyokiishlabchiqarishjarayoninitashkiletishsharoitniyaxshilanishi;
2. "Qo‘ldanberilganimkoniyatniqaytatiklash",buyuqoririvojlanganmamlakatlartomonidanqoloqmamlakatlargao‘zbilimvatajribalariniberishvabuorqaliularni optimal nuqtagayetkazish;
3. Ishlabchiqarishningjismoniyomillariniyaxshilanishi,buomillarniko‘proqfoydakeltiradigansohavamintaqalargasarflanishi . Qachonomillarnijoylashtirishdaoptimalholatyuzagakelsa, ishlabchiqarisho‘sadi. Denisonningfikrichabuxildagioptimallashtirishningquyidagiimkoniyatlarimavjud:
a) qishloqxo‘jaliginiintensivlashuvi natijasida hosil bo‘lganortiqchaishchikuchinijoylashtirilishinatijasidayig‘ilgankapitalniyaxshiroqishlatilishinita’minlanadi;
b) kichik, mustaqil ishlab chiqaruvchilar sektoriniqisqartirish (qishloqxo‘jaligidantashqari band bo‘lganlari) orqaliagrarsektordabo‘layotgano‘xshasho‘zgarishlargaerishish;
v) xalqarosavdodagimavjudcheklovlarnibekorqilishorqalixalqaromehnattaqsimotiniyaxshilash.
4. ishlabchiqarishnimahsuslashuvivamilliybozorlarningkattalashuviorqaliiqtisodiyotmasshtablariningo‘sishi.
E.Denisontomonidan keltirilgantahlilAKD1, GʻarbiyYevropavaYaponiyadagiiqtisodiyo‘sishsuratlaridagifarqnitushuntiribberadi. AQSHdaiqtisodiyo‘sishnisbatansezilarsizbo‘lishibilanbirga (1948yildan 1969 yilgaqadarAQSHdaiqtisodiyo‘sish 3,87%, GʻarbiyYevropada 4,78% hamdaYaponiyada 8,81%ni tashkiletgan) buo‘sishboshqaomillarta’siridaro‘ybergan. AQSHdaiqtisodiytaqqoslanayotganmamlakatlarganisbatanko‘proqmehnatva capital sarfinioshirishgaasoslanganbo‘lib, mehnatunumdorliginioshirilishigae’tiborsustqaratilgan. 1970yillar boshidanesaAQSHdamehnatunumdorliginioshirishiqtisodiyo‘sishgakuchsizta’siro‘tkazaboshlagan, sababiatrofmuhitnihimoyaqilishvainsonyashashmuhitinirivojlantirishgamablag‘ ajratilaboshlagan. GʻarbiyYevropavaYaponiyadaesasharoitumumanboshqabo‘lgan. GʻarbiyYevropamamlakatlaridagiiqtisodiyo‘sish 2/3qismi mehnatunumdorliginihisobigaro‘ybergan. BundaGʻarbiyYevropamamlakatlaridaAQSHniquvibyetishgabo‘lganharakat, shuningdekishlabchiqarishnizamonaviylashtirish, ishchikuchlarinisamaralijoylashtirish (yashirinishsizlikniqisqartirishvaishchikuchlariniqishloqxo‘jaligidanboshqasohalargayo‘nalitirilishihisobiga) asosiyomilgaaylandi.Yevropamamlakatlaridaiqtisodiyo‘sishgabo‘lganijobiyyalpitalabnioshishigaolibkeldi.
Yaponiyadaiqtisodiyo‘sishning 50% mehnatvakapitalsarfixarajatlarinioshirishhisobigaqolganimehnatunumdorliginio‘stirishhisobigaro‘yberdi. E. DenisonningfikrichaYaponiyadagiiqtisodiyo‘sishningasosiyomilibukapitalko‘yilmalarningxajminioshishigabog‘liqbo‘lgan. Bu omilhisobiga 1948-1969 yillardagiyillik 8,81% iqtisodiyo‘sishning 2,1% to‘g‘rikelgan. Texnologikrivojlanishhisobiga 1,97%, ishlabchiqarishningkengaytirilishihisobiga 1,94%, iqtisodiyresurslarningsamaralijoylashtirilishihisobiga 0,94% to‘g‘rikelgan. Oxirgiomilningta’siriniyuzagakelishigasababqishloqxo‘jaliginingiqtisodiyotdagisalmog‘initahlilqilinayotganoralikda 35,6%dan 14,6%ga qisqarishihisoblanadi.
E.Denisontahlilijudaqiziqarlivakutilmaganxulosalarga boy, mantiqiyketma-ketlikdavaaniqedi ,shunga qaramaybutahlile’lonqilingachjudako‘ptanqidiyfikrlarpaydobo‘ldi.Tadqiqotlarningasosiykamchiligi - Denison

tomonidanomillarningiqtisodiyo‘sishgata’sirinialohidao‘rganganligidavabundaularningo‘zarobog‘likligivao‘zarota’sirinie’tibordanchetdakoldirganligidabo‘ldi.

1970 yillarda AQSH vaboshqarivojlanganmamlakatlariqtisodiyotningo‘sishisekinlashdi. Bunga asosiysababmehnatunumdorliganio‘sishsur’atipasayganligibo‘ldi. 1980-1990 yillardabusur’atbirmunchao‘sganbo‘lsada, lekin "teziqtisodiyo‘sishningoltindavri" deyata’riflangan 1960 yillardagidarajagayetaolmadi. Mehnatunumdorliginio‘sishiningpasayishiniiqtisodchilarqatorsabablarta’siribilanizohlaydilar:
- Ishchikuchinijinsiyyoshinituzilmasixolatiniyomonlashishibilan (yoshlarsonininisbatanko‘paishi, urushdankeyingiyillardatug‘ilganlarsoniniko‘paishi,vaqismanishbilanbandliklarnisoniniko‘paishi).
- Atrofmuxitniyaxshilashuchunsarflarniko‘paishi,
- Shu davrdadunyobozoridaneftganarxlarnioshibketishi (10-11barobar)
- Yangiliklarnikiritishnikamaibketishi,
- Dalatiqtisodiyotnttartibgasolishnizo‘raishi.
Ba’zimualliflarningta’kidlashlaricha, neftnarxlariningoshishinatijasidamavjudkapitalningqadrsizlanishivayangisarmoyalarishlabchiqarishquvvatlarinikengaytirisho‘rnigamazkurkapitalniqoplashgayo‘naltirilishisababliiqtisodiyo‘sishsur’atlarigata’sirko‘rsatadi. Shubxasiz, bunday argument tahlilqilinayotgandavrganisbatanto‘g‘ribo‘lishimumkin, biroq, energiyajamg‘arishtarmokdaridaenergetiktexnologiyalarnialmashtirgandanso‘ngiqtisodningteskaririvojlanishi - ishlabchiqarishsur’atlariningo‘sishikuzatiladi (80-90yillar bungamisolbo‘laoladi).
Ba’ziolimlarningfikricha, davlatnazoratiningkuchayishiesabarchatarmoqlardaiqtisodiyo‘sishgasalbiyta’sirko‘rsatgan. Shuningdek, R.DornbushvaS.Fisherbuto‘grisidashundayadolatlifikrnibildirganlar: «Davlatningaralashuvi, masalaniflosgarchiliknioldiniolishgaqaratilganxarakatlariatrofmuxitningtozaligigavamillatningsog‘ligigakattaxissaqo‘shadi, amms YAIM o‘sishidahechqandayta’siribo‘lmaydi».
SobiqIttifoqdavridao‘sishsur’atlariningekstensivshaklidanintensivshakligao‘tishifaqatgina 80-yillarning oxiriva 90-yillarning boshidarejalashtirilganedi. Ushbuxarakat 80-yillarning o‘rtasidaboshlanganqaytaqurishdavriningengasosiyvazifalaridanbirigaaylanishgaulgurganedi. 10-va 11-besh yilliklarda (1975-1980,1981-1986y.y.) mamlakatdaiqtisodiyo‘sishdeyarlito‘xtabqolganedi. Bunga sabab, iqtisodiyo‘sishningekstensivfaktorlari,ya’niishkuchiningoqimi, tabiiyboyliklariningqazilishi, korxonalardaromadlariningvadavlatmoliyaviyresurslariningo‘sishito‘xtabqolganligidir.
Shuninguchun, 1985 yildaSSSRdaijtimoiy-iqtisodiyo‘sishvazifasie’lonqilindi. Bunda, iqtisodiyo‘sishningintensivshakligao‘tishnazardatutilganedi. Bu maqsadlardaquyidagiZta instrument ko‘zdatutilgan:
- insonfaktorinijadallashtirishvabuko‘rsatkichningiqtisodiyo‘sishdagiulushi , olimlarningfikricha, 10% bo‘lishikerakedi;
- o‘sishsur’atini 20% ko‘rsatkichidata’minlashgamo‘ljallanganxo‘jalikmexanizminitakomillashtirish;
- iqtisodiyo‘sishning 70% ulushinitashkiletishiko‘zdatutilganilmiy-texnikrivojlanishsur’atlarinijadallashtirish.
DastlabkibosqichlardaSSSRdainsonfaktorlariningjadallashuvibarchatabaqalarda-mehnatjamoalarivaumumdavlatpog‘onalarida-propaganda tadbirlariniamalgaoshirishorqaliro‘ybergan. Keyinchalikmoddiymanfaatdorlikni ham hisobgaolganholdaxo‘jalikmexanizminitakomillashtirishoydinmasalagaaylanibqoldi. Bu esaiqtisodiyotilmidabaxs-munozaralarhamdaishlabchiqarishdaxo‘jalikeksperimentlariniyuzagakelishigasababbo‘lgan. Natijadaxo‘jalikmexanizminiqaytaqurishdaasosiyvazifalardanbiriishlabchiqarishningpudratchilikshaklidanfoydalanishekanligi tan olindi. Pudratchilikiqtisodiyotnixususiylashtirishvamehnatjamoalarigakengroqiqtisodiyerkinlikyaratilishinianglatadi: bundaishlabchiqarishmanbalarigabo‘lganyuridikhuqukdavlatgategishlibo‘lib, mehnatjamoalariesaishlabchiqarilganmahsulotlarningto‘lahuqukliegalarihisoblangan. Ularningshartnomalartuzishda, narxlarnibelgilashda, mahsulotxajmlarivayetkazibberishmuddatlarinianikdashdaerkinekanliklarixo‘jalikturiningyangishayuti - bozormexanizminiyaratishvarivojlantirishgaasossolgan.
Vaholanki, 90-yillarning boshidaSSSRda, keyinchalikRossiyadadavlatmulkinito‘liqxususiylashtirishjarayoniboshlanganligisababli, pudratchilikbozormunosabatlarigao‘tishdao‘ziningafzalliklarinioqlayolmadi. Xususiylashtirishjarayoniningjadallashuvivauningvaucherlar (bepul) asosidaamalgaoshirilishibutuniqtisodiyotdavajamiyatdatuzulmaviynuqsonlarnikelibchiqishigasababbo‘ldi: asosiyvaaylanmakapitalningsamaradorligipasaydi, milliyxo‘jalikningmakroiqtisodiyboshqarilishisusaydiinvestisiyalarvaishlabchiqarishkeskinravishdapasaydi. Xususan,1993 yildaRossiyadametallvametallgaishlovberuvchiuskunalarningxajmi 1989 yilganisbatan 30%ga pasaydi, go‘shtvago‘shtmahsulotlari,sutvasutmahsulotlari, matovapoyafzallarningishlabchiqarishxajmi 50-60% gapasaydi. Mamlakatning YAIM xajmi 1990 yildan 1992 yilgachadeyarli 2 baravargaqisqardi.
Shundayqilib, 90 –yillarboshida Rossiya bozorislohotlariniamalgaoshirishgakirishganda, mamlakatdaiqtisodiyo‘sishnuqtainazaridanvakuumhosilbo‘ldi-o‘sishningekstensivfaktorlaribatamomtugatilganedi,intensivfaktorlaresahalitayyorlanmaganedi. Bundantashqari, qaydetishkerakki, o‘tmishdagio‘sishningekstensivfaktorlarimamlakatgayangisharoitlardaxo‘jalikyuritishuchunob’yektivvasub’yektivimkoniyatlarnitayyorlashimkoninibermadi. Gap shundaki,o‘sishningekstensivusuliningnafaqatijobiytomoni (oddiyvaarzono‘sish, ma’lumbirchegaralargacha) balkisalbiytomonihammavjud:
- mahsulotishlab chiqarishningmikqdoriyo‘sishitexnik-iqtisodiy progress bilankuzatilmaganligisababli, unga texnik qotibqolishlikxususiyatlidir;
- aksariyathollardaishlabchiqarishningo‘sishixarajatlixarakternio‘zigaqabulqiladi. Bu iqtisodiyotningo‘sishtemplariishlabchiqarishdaiqtisodiyresurslarniko‘paytirishvaularnijalbqilishtemplaridanorqadaqolishshianglatadi. Gʻarbmutaxassis-lariningfikrigako‘ra, AQSH vaboshqarivojlanganmamlakatlargaqaragandaRossiyadaharbirmahsulotsoniga 2-3marta ko‘pbo‘lganxomashyo,materiallarvaenergiyalarto‘g‘rikeladi. Ekstensivo‘sishningbahosishunday.
9 - beshyillikdagiekstensivo‘sishningko‘rinishirasmdagidiagrammaaksettirishimumkin. Undaasosiykapitalgavamateriallargaxarajatlarningo‘sishimamlakat YAIM o‘sishidanko‘pligiko‘rsatilgan, vafaqatishchikuchiningtabiychegaralanganligiuningyirikmasshtablardafoydalanishigayo‘lqo‘ymayapti.
Intensivo‘sishmodelibirqatoryangitavsiflarga, xususiyatlargavaustunliklargaega:
- iqtisodiyoto‘sishiningbirmunchaqiyinusulibo‘lib,undailmiy-texnikrivojlanishhalqiluvchio‘rinniegallaydi. Shunga muvofiq, u ishlabchiqarishkuchlari, texnika, texnologiyalarningyuqoridarajadao‘sishinivaxodimlarningyuqorima’lumotinivamutaxassisligininazardatutadi.
- iqtisodiyotningaynan mana shuo‘sishusuliresurslarningchegaralanganlikmuammosinihaletishimkoniniberadi. Bu esa, aynan mana shuusuldaiqtisodiyoto‘sishiningasosiymanbalaridanbiribo‘libresurslarnitejash, hisoblanadi, bujamiyatuchunresurslaro‘sishigaqaragandabirmunchaarzongatushadi. Misoluchun, 1t yoqilg‘initejash (7 mingkilokaloriy), 1 t yoqilg‘iniqazibchiqarishgaqaraganda 3-4 marotabakamxarajatni talab qiladi.
Biroq, iqtisodiyotningintensivo‘sishusuligao‘tishosonishemas.Iqtisodiyottarkibini progressive qaytaqurish, ilmiysohalarulushiniko‘paytirish, ishchikuchinitegishliqaytatayyorlash, ishlabchiqarishningiqtisodiyotdako‘chibyurishidagiyengillik vaboshqalar talab qilinadi. Shu sababdan, bozorislohotlariyo‘lidanharakatlanishiqtisodiyoto‘sishiningintensifikasiyalash (kuchaytirish) shartlaridanbiridir.
Buyuk Britaniya etakchi savdo-sotiq va moliya markazi hisoblanadi. Uning iqtisodiyoti Germaniya va Fransiyadan keyin Evropada uchinchi o'rinda turadi. 2015 yilda Buyuk Britaniyaning nominal yalpi ichki mahsuloti 2 894 trillion AQSh dollarini tashkil etdi. Qishloq xo'jaligi, Evropa standartlari bo'yicha jadal, yuqori darajada mexanizatsiyalangan va samarali hisoblanadi. Ishchi kuchining atigi 2 foizini ish bilan ta'minlaydigan ushbu sektor mamlakatning oziq-ovqat ehtiyojlarining 60 foizini ta'minlaydi. Buyuk Britaniyaning aholisi 64 milliondan ortiq odam. Mamlakat hududida ko'mir, tabiiy gaz va neft konlari mavjud. Biroq, bu zaxiralar tezda tükenmektedir.

2008 yildagi pasayish Buyuk Britaniyaning milliy iqtisodiyotiga ta'sir qildi. Bu moliya sektori uchun ahamiyatga ega. Uy-joy narxining pasayishi, yuqori iste'mol qarzi va global iqtisodiy inqiroz mamlakat ichki muammolariga qo'shildi. Bu ishchi partiyani moliyaviy bozorlarni rag'batlantirish va barqarorlashtirish bo'yicha choralar to'g'risida o'ylashga majbur qildi.
2010 yilda Kameron boshchiligida yangi hukumat tuzilib, ularning aksariyati konservatorlar edi. Davlat byudjeti defitsitiga va qarzning yuqori darajasiga qarshi kurashish maqsadida dastur ishlab chiqildi. Biroq, bu muhim natijalarga olib kelmadi. 2015 yil o'rtalaridan boshlab byudjet kamomadi Buyuk Britaniya yalpi ichki mahsulotining 5,1 foizini tashkil etdi. Bu G-7 davlatlari orasida eng yuqori ko'rsatkichlardan biridir. 2012 yilda iste'mol xarajatlari va investitsiyalarning past darajasi iqtisodiyotga salbiy ta'sir ko'rsatdi, lekin yalpi mahsulot 2013 yilda 1,7% va 2014 yilda 2,8% ga o'sdi. Bu uy-joy bozorida narxlarni tiklash va iste'mol xarajatlarining o'sishi bilan bog'liq.


XULOSA

1. 
   Mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishi ko’p omilli va ziddiyatli jarayon hisoblanib, u asosan iqtisodiy o’sishda namoyon bo’ladi. Iqtisodiy o’sish bеvosita yalpi ichki mahsulot miqdorining mutloq hajmi va aholi jon boshiga hamda iqtisodiy rеsurs xarajatlari birligi hisobiga ko’payishi hamda sifatining yaxshilanishida va tarkibining takomillashuvida ifodalanadi.
   
2. 
   Iqtisodiy o’sish sur’atining ahamiyatini iqtisodchilar tomonidan qo’llaniluvchi «70 miqdori qoidasi» yordamida ham ochib bеrish mumkin. Bu qoidaga ko’ra, milliy iqtisodiyotda ishlab chiqarilayotgan YaIM hajmini 2 baravarga oshirishda qancha vaqt talab etilishini aniqlash uchun 70 sonini yillik o’sish sur’atiga bo’lish kеrak bo’ladi.
   
3. 
   Iqtisodiy o’sishning ekstеnsiv va intеnsiv turlari mavjud. Ishlab chiqarishning avvalgi tеxnikaviy asosi saqlanib qolgan holda ishlab chiqarish omillari miqdorining ko’payishi orqali o’sish ekstеnsiv iqtisodiy o’sish dеyiladi. Ishlab chiqarish omillarini sifat jihatidan takomillashtirish, yanada ilg’or ishlab chiqarish vositalarini va yangi tеxnikani qo’llash, ishchi kuchi malakasini oshirish, shuningdеk mavjud ishlab chiqarish potеntsialidan yaxshiroq foydalanish yo’li bilan mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirish intеnsiv iqtisodiy o’sish dеyiladi.
   
4. 
   Iqtisodiy o’sishga ta’sir ko’rsatuvchi omillarni shartli ravishda ikki guruhga ajratish mumkin: taklif omillari va taqsimlash omillari. Taklif omillariga tabiiy rеsurslarning miqdori va sifati; mеhnat rеsurslari miqdori va sifati; asosiy kapital (asosiy fondlar) ning hajmi; tеxnologiya va fan-tеxnika taraqqiyotini kiritish mumkin. Rеsurslarning o’sib boruvchi hajmidan rеal foydalanish va ularni kеrakli mahsulotning mutloq miqdorini oladigan qilib taqsimlashga xizmat qiluvchi omillar taqsimlash omillari dеyiladi.
   
5. 
   Iqtisodchi olimlarning iqtisodiy o’sish omillarini o’rganish hamda uning kеlgusidagi natijalarini bashorat qilish borasidagi tadqiqotlari pirovardida turli iqtisodiy o’sish modеllarining yaratilishiga olib kеldi. Bu modеllar o’z mazmuniga ko’ra bir-birlaridan farqlansada, ularning asosida ikkita nazariya – makroiqtisodiy muvozanatning kеynscha (kеyinchalik nеokеynscha) nazariyasi hamda ishlab chiqarishning klassik (kеyinchalik nеoklassik) nazariyasi yotadi.
   
6. 
   Milliy boylik insoniyat jamiyati taraqqiyoti davomida ajdodlar tomonidan yaratilgan va avlodlar tomonidan jamg’arilgan moddiy, nomoddiy va intеllеktual hamda tabiiy boyliklardan iboratdir.
   
7. 
   Iqtisodiy o‘sish jarayonini soni va sifati o‘zgarishi.
   
8. 
   Jamiyatda hamda iqtisodiyotning soni va sifati o‘sishi bilan iqtisodiy o‘sishjarayoni belgilanadi.Iqtiosdiy jarayonlardagi o‘zgarishlar o‘zi orqali boshqa kata o‘zgarishlarga sabab bo‘ladi, ya’ni, institutlardagi ijtimoyi o‘zgarishlarni olib keladi. Gap medernizasiya haqida bormoqda, iqtisodiy reja ijtimoyi va huquqiy tenglikni ta’minlash. Fuqarolarning ishlab topgan sof foydasi institutsion reformalar, yer bo‘yicha savodxonligi, salmoqni saqlash, davlatni yuritish, mehnatsevarlikni ta’minlash, haqiqiylik o‘z-o‘ziga ishonish, o‘zgarishlarga tayyorlik.
   
9. 
   Iqtisodiy o‘stsh jarayoni bir qancha faktorlar orqali belgilanadi:
   

a) taklif faktorlari (ishchi kuchining soni va sifatining o‘sishi, mablag’, tabiy xom- ashyo, texnologiyani yaxshilanishi va i/ch ni tashkilashtirish, ishbilarmonlika moslilik)
b) talab va taqsimlash faktorlari (bozorda monopoliyani darajasi tushib ketishi, soliq yaxshi o‘ylga qo‘yilishi, talabning ko‘payishi, investision va davlatning xarajatlari ko’payishi).
Iqtisodiy klasifikasion o‘sish faktorlari 2 kategoriyaga bo‘linadi:
a) i/ch ning fizik faktorlari
b) mehnatni i/ch faktorlarning o‘sishi
v) qo‘yidagi faktorlar iqtisodiy o‘sish turini belgilab beradi. Iqtisodchilar 2 ta turni ajratishadi: ekstensiv qachonki iqtisodiy ham oliy sifatli ko‘rinishda tortiq etilsalar va intensiv, lekin to‘g‘ridan-to‘g‘ri bu turlari bitasi ham alohida yaka holda uchramaydi, o’shaning uchun gap faqat bu turlarning vakolatlari haqida borishi mumkin. Intensiv o‘sish o‘zini alohida vakolatlariga ega:
a) bu jarayon ilmiy texnikaviy o‘sish orqalinamoyon bo‘ladi, o‘shaning uchun kup ish mahoratli ishchini talab etadi.
b) hom-ashyo kamayib ketish muammosi oldini oladi uning uchun bu turning asosiyko‘rinishi hom-ashyo saqlash manbi hisoblanadi.
v) jamiyatning yaxshi yashashiga yordam beradi.