Buxoro davlat universiteti fizika -matematika fakulteti "fizika " kafedrasi

I BOB. KOINOT HAQIDA TASAVVURLAR

1.1.YULDUZLAR. QUYOSH

Yulduzlar asosan nihoyatda qizigan vodorod va geliy gazlaridan tashkil topgan nur sochuvchi gazsimon sharlardir. Atrofimizdagi olamni yoritib turgan Quyosh yulduzlardan biridir. Shuning uchun yulduzlarni Quyoshga qiyoslab o‘rganish qulaydir. Quyoshning massasi Mq= 2∙ kg, Yulduzlarning massasi 0,4Mq dan 60Mq gachadir. Quyoshning nurlanish energiyasi Lq= 3,8∙ W. Yulduzlarning nurlanish energiyasi 0,5LQ dan yuz minglargacha LQ ga teng.

Yulduzlarning markazida temperatura 10000000°C dan yuqori bo‘ladi. Bunday yuqori temperaturada vodorodning geliyga aylanish termoyadro reaksiyasi bo‘lib turadi. Yadro reaksiyasida juda katta energiya ajralishi va nurlanishi sodir bo‘ladi. Yulduzlar olami rang-barangdir. Oq va ko‘k tusdagi yulduzlar eng qaynoq yulduzlardir. Ularning sirtida temperatura 10 000 -100 000°C bo‘ladi. Sariq rangli yulduzlar sirtidagi temperatura 3 000 -10 000°C. Ba‘zi yulduzlar qizil rangda tovlanadi. Ularning sirtida temperatura 2 000-3 000°C bo‘ladi. Yulduzning paydo bo‘lishini bir nechta bosqichga bo‘lish mumkin: