Buxoro davlat universiteti filologiya fakulteti

       Mavzuning  dolzarbligi. Tilshunoslik  tarixida so`zlarni  tasnif  etishdek  chigal 

va  ko`p  muhokama  etilgan  masala  bo`lmasa  kerak.  Panini,  Arastudan  boshlab, 

hozirgacha  tilshunoslar  bu  muammo  ustida  bosh  qotiradilar.  Zero,  so`z  lug‘at  va 

grammatikaning asosiy birligi sifatida har bir tilshunos oldiga o`z tabiatini imkoni 

boricha  to`liq  va  ziddiyatsiz  talqin  etish  vazifasini  qo`yadi.  Bu  esa  so`zlarga  xos 

bo`lgan  aynanlik,  o`xshashlik  va  farqlarni  aniqlash,  ularni  tasnif  etish  hamda 

guruhlash  orqaligina  amalga  oshirilishi  mumkin.  Mavzu  dolzarbligini  belgilovchi 

omillardan  biri  shuki,  so`z  turkumi  tasnifi  bilan  shug‘ullangan  tilshunoslarimiz 

tasnif oldiga qo`yiladigan eng umumiy falsafiy-mantiqiy talablarga yetarli darajada 

e`tibor  bermaganlar.  Bu  g‘olat,  ayniqsa,  o`zbek  tilshunosligida  yaqqol  seziladi. 

Tilshunosligimizda  uch  mezonli  asos  (semantik,  morfologik,  sintaktik)  bilan 

ajratilgan so`z turkumlari tasnifiga chuqurroq mohiiyat asosida yondashish hozirgi 

kunda  sifat  jihatdan  tez  rivojlanayotgan  lingvistikamizning  muhim  vazifalaridan 

biridir.  So`z  turkumlari  tasnifini  yangicha  asoslarda  umumlashtirgan  holda 

o‘rganish dolzarblik kasb etadi.  

---

 

4 

       Tadqiqot  manbaini  shaklan  va  mazmunan  yaxlitlikka  ega  bo`lgan  so`z 

(leksema)lar tashkil etadi. 

       Ishning  metodologik  asoslari  va  tahlil  usullari.  Ishda  dialektik  falsafiy 

metodologiya asos bo`ldi, narsaning serqirraligi haqidagi ta`limotga asoslanildi.  

       Bitiruv  ish  mavzusining  maqsad  va  vazifalari.  Malakaviy  bitiruv  ishining 

maqsadi    tasnif  masalalarini  va  ular  tarixini  o`rganish,    o`zbek  tilidagi  so`z 

turkumlari  tasnifini  substansial  asoslarda  bilish,  ular  haqida  xulosalar  chiqarish,  

tasniflashlardagi  farqli  tomonlarni  hamda  so`z  turkumlarining    ilmiy  va  mantqiiy 

izchil tasnif usullarini ilg‘ay olish . 

       Tadqiqotning  ilmiy  yangiligi.      So`z  turkumlari  tasnifi  masalasi  amalga 

oshirilgan  yangi  tadqiqotlar  asosida  yana  bir  karra  o`rganildi.  O`zbek 

tilshunosligida  an`anaviy  (klassik)  hamda  hozirgi  zamonaviy  (formal-funksional) 

ilmiy  yondashuvlar  asosida  so`zlar  tasnifi  qiyosan  taqlilga  tortildi.  So`zlarni 

guruhlashdagi haqiqiy, idrokiy mezonlar o`rganildi.