Buxoro davlat universiteti filologiya fakulteti

.(62.108)

 

     Shuning uchun Navoiyning  1468-70-yillarda hali o’ttizga kirmagan paytda 

yaratgan “Badoyi’ ul bidoya” devonidan o’rin olgan bu g’azal buyuk mutafakkir 

fikrini to’la tasdiqlaydi. 

     Bu g’azaldagi 11 baytdan deyarli har birida tasavvufning, insoniy me’rojning 

bosqichiningo’ziga xos xususiyati va mavzusi Suyima G’aniyeva, Hamid 

Ne’matovlarning “Navoiy asarlarida tasavvuf ohanglari”  maqolalarida berilgan va 

biz uni takrorlab o’tirmadik.

(121; 47)

 

     G’azalning birinchi bayti talab vodiysi mavzusida yozilgan. Unda haq go’zalligi 

va qudratining namoyon bo’lishi va inson ongini qamrab olishi, Haqqa ishtiyoqi 

haqida gap boradi. 

     G’azalning 2-3-baytlarida Haqqa yetishish oson emasligi, bu yo’lda chekish 

lozim bo’lgan qiyinchiliklar ya’ni ishq holati tasvirlanadi. 

     To’rtinchi bayt –  ma’rifat vodiysi. Maqomi holatiga, gulday kamtarin va 

“arzimas” narsada Haq san’ati qudratining quyoshday ulkan va buyuk narsadan 

ko’ra ko’proq shaklda mujassamlanganligi tavsiflanadi. 

     5-8-baytlar Istig’no maqomi  holatiga mansub bo’lib, Layli yuzida – Haq yuzi, 

Shirin labida –  Haq kalomi, Uzro yuzida –  Haq go’zalligini, sham o’tida Haqni 

ko’rish va shu cheklangan tajallilar vositasida Haqni topish majoziy va haqqoniy 

ishq orasidagi munosabatlarni to’g’ri tushunish va baholay olish, cheklanganlikda 

chekmaganlikni ko’ra olish, va shu bilan qanoat qilish holati tavsiflanadi. 

     9-bayt  – 

Tavhid  maqomi  holatidir.  زيبا  ning  o’zi  ham  go’zal qomat, ham 

zebdir.  Go’zal qad ا (alif)زيب dan, زيب esa go’zal qad ا (alif) dan ayri-ayri emas. 

     10-

bayt.  Hayrat  maqomida.  Haqiqatan,  qanoat  قنعة  dan  anqoni  hosil  qilish 

hayrotomuz narsa.  

---

     Oxirgi baytda foniylik ramzi – tikan, abadiylik – boqiylik ramzi –jannat gulini 

bir-biriga solishtirib bo’lmasligiga bag’ishlangan. 

     G’azalning yuqorida berilgan ma’rifiy talqinidan ko’rinib turibdiki bu g’azal 

Mir Alisher Navoiyning “Lison ut-tayr” dostonining