Buxoro davlat universiteti filologiya fakulteti

(116;117;118

), Nusratillo Jumayev

(42),

 

Rahimjon Vohidov

(28;29;30;31;32;33;34;35)

 

va boshqalar buyuk adib 

merosidagi zohiriy va botiniy ma’nolarini ochishga doir yirik tadqiqotlar 

yaratdilar. Atoqli navoiyshunos Alibek Rustamovning "Shoirning birinchi g‘azali" 

maqolasi shu yo‘ldagi dastlabki jiddiy qadam bo‘ldi

.(81,18) 

U «G’aroyib us-

---

sig‘ar» devonidagi joylashtirilishi o‘rniga ko‘ra birinchi g‘azalning badiiyati, 

ramziy timsollari, ishqning may bilan o‘ndan ortiq o‘xshash tomonlari va oqibati 

jihatlariga ko‘ra, tamoman  zid farqlarini, har bir baytning zohiriy hamda botiniy 

ma’nolarini keng tahlil qildi. 

  Navoiyshunoslikda shoir g’azaliyoti muammolari atroflicha hal qilingan bo’lsada, 

uning tahliltalab nuqtalari juda ko’p. Zero, har bir satri bilan abadiylikka aloqador 

bu ulkan so’z san’atkorining ijodiy merosi o’rganilgan sayin chuqurlashib 

bormoqda. Shoir sirxonasidagi sirlar tagiga borgan sari sirlar ko’payib bormoqda. 

     Xususan, istiqlol munosabati bilan milliy qadriyatlarga yangicha munosabat, 

muallif asarini shu muallif davri, dunyoqarash nuqtai nazaridan haqqoniy 

baholashga, adibning o’zligini ochish va tanishga imkon berdi. Shuning uchun 

keyingi vaqtlarda Alisher Navoiy asarlarini ma’rifiy, orifona, falsafiy, tasavvufiy 

ma’nolarini ochish va ommalashtirishga qiziqish kundan kun oshib bormoqda. 

Milliy o‘zlikni anglash, umuminsoniy qadriyatlarni ulug‘lash esa mustaqil yurtning 

barkamol avlodiga yuksak ma’naviy ruh bag‘ishlaydi. Shuning uchun mustaqil 

jamiyatimizda barkamol avlod (shaxsni shakllantirish) tarbiyasi davlat siyosati 

darajasiga ko‘tarilgan jiddiy masala sifatida qayta-qayta e’tirof etilmoqda. 

Istiqlol tufayli Alisher Navoiy merosining tayanch g‘oyaviy manbalari - Qur’oni 

Karim, Hadisi sharif va tasavvuf ta’limoti ekanligi e’tirof etildi. Ulug‘ shoir 

tavalludining 550 yilligi munosabati bilan yangicha talqindagi maqolalar e’lon 

qilindi va "Alisher Navoiy. G‘azallar, sharhlar» sarlavhali alohida kitob chop 

etildi

.(45)

Mustaqillik adabiy merosimizni yangicha yo‘nalishda o‘rganish 

istiqbollarini ochib berdi. Zero,  birinchi Prezidentimiz ta’kidlaganlaridek: "Biz 

ma’naviy qadriyatlarni tiklashni milliy o‘zlikni anglashning o‘sishidan, xalqning 

ma’naviy sarchashmalariga, uning ildizlariga qaytishdan iborat uzviy tabiiy 

jarayon hisoblaymiz"

(1, 34).

 

Alisher Navoiyning hamd va na’t g‘azallari ham xuddi ana shu yuksak g‘oyalar 

badiiy ifodasini topadi. Allohga hamd vositasida insoniy poklik ulug‘lanadi. 

Yaratganning ongli xalifasi (inson) o‘z ma’naviy-ruhiy qiyofasini 

---

takomillashtirib, boyitib yashamog‘i, solih amallar sohibi bo‘lmog‘i zarur. 

Shunday bo‘lmas ekan, uning boshqa maxluqotlardan farqi qolmaydi. Navoiy 

hazratlari hamd  va na’t yo‘nalishidagi asarlarining mag‘z-mag‘ziga ana shu 

ulug‘ g‘oya singdirilgandir.  

Istiqloldan so‘ng mumtoz adabiyotning tayanch g‘oyaviy manbalari asosida 

asarlarning islomiy-irfoniy ma’no qirralari kashf etila boshlandi. "Alisher 

Navoiyning adabiy mahorati masalalari" nomli maqolalar to‘plami nashr etildi.