Buxoro davlat Universiteti F

AL-ARUZ (XIV ASR), ABDURAHMON JOMIYNING RISOLAYI ARUZ ASARLARI KO’MAGIDA BOYIDI VA TAKOMILLASHDI. TURKIY ALLOMALAR ABU NASR FOROBIY, abu ali ibn sino, abul qosim zamaxshariy kabilar arab va forsiyda bitilgan ilmiy asarlari orqali arab, fors, ayni damda, turkiy aruz taraqqiyotiga ham hissa qo’shdilar. Shayx ahmad taroziyning funun ul-balog’a asari turkiy aruz ilmini boshlab berdi. Alisher navoiyning mezon ul-avzon, z.m.boburning muxtasar asari turkiy aruz haqidagi salmoqli tadqiqotlardir.aruz she’r tizimida qisqa cho’ziq va o’ta cho’ziq hijolar mavjud: qisqa bo’g’in (ochiq hijo) – qisqa talaffuz qilinuvchi unlidan iborat bo’lgan, urg’u tushmagan yoki oxiriunli bilan tugagan bo’g’inlar (a,bi kabi) belgilanishi:,,v’’. cho’ziq bo’g’in (yopiq hijo) – cho’ziq talaffuz qilinuvchi unli (o,e,o’)DAN IBORAT BO’LGAN, CHO’ZIQ, CHO’ZIQ UNLI BILAN TUGAGAN OCHIQBO’G’INLAR (bo,ro’kabi), tarkibida qisqa unli bo’lgan undosh bilan tugagan yopiq bo’g’inlar (nay,lin kabi).belgilanishi:,,-“ o’ta cho’ziq bo’g’in – tarkibida cho’ziq unli bo’lgan (ob,ro’y kabi), qator undosh bilan tugallanuvchi yopiq bo’g’inlar (jism,dard,charx kabi). Belgilanishi: misra ichida ,,-v’’misra oxirida ,, ‘’.aruzshe’r tizimida bo’g’inlarning qisqa, cho’ziq va cho’ziligi so’zlarning yozilishiga ko’ra emas balki vaznga muvofiq o’qilishiga qarab belgilanadi.aruz she’riy tizimida qator atamalar mavjud bo’lib ularning asosiylari quyidagilar: