Buxoro davlat universiteti biologiya kafedrasi embriologiya va gistologiya

Nazorat uchun savollar: 
1.  Yangi hosil bólayotgan suyak tósinlari qanday tuzilishga ega? 
2.  Osteoblast hujayralarining joylashish órni. 
3.  Osteoklastlar qanday tuzilishga ega? 
4.  Suyak moddasida qon tomirlar qaerda joylashgan? 

---

5.  Suyaklanish bosqichlarini tushuntiring. 
18-mashg'ulot. Mavzu:  Naysimon suyakning tuzilishi. 
Nazariy  tushuncha.  Naysimon  suyakda  anatomik  jihatdan  diafiz  va  epifiz 
qismlari  tafovut  qilinadi.  Diafiz  qismi  naysimon  shaklda  bólib,  devori  kompakt 
qismdan  tashkil  topgan.  Kompakt  moddasi  esa  bir  biriga  zich  birlashib  ketgan 
suyak plastinkalaridan tashkil topgan. Epifizlar  esa  tashqi tomonidan  yupqa kom-
pakt suyak bilan qoplangan bólib, ichki tomoni g‘ovak moddadan tashkil topgan. 
Suyak tashqi tomonidan yupqa biriktiruvchi tóqimali parda bilan, ya‘ni suyak usti 
pardasi bilan óralgan. Suyak ichki kanali esa juda yupqa parda (endost) bilan suyak 
kómigidan ajralib turadi. Naysimon  suyakning  diafizida  quyidagi  qavatlar:  tashqi 
umumiysuyak plastinkalar sistemasi, osteonlar (Gavers) sistemasi va ichki umumiy 
suyak  plastinkalari  sistemalari  tafovut  qilinadi.  Tashqi  suyak  plastinkalar 
tizimining  qalinligi  4-12  mkm  bólib,  bir  biriga  parallel  yónalgan  bir  necha 
plastinkalar yig‘indisidan iborat. bu plastinkalar suyakni tashqi tomondan butunlay 
órab  turadi,  lekin  plastinkalarning  oxiri  bir  biri  bilan  tutashmay,  ustma-ust 
joylashib tugaydi. Bu qavatda teshib ótuvchi kanallar joylashib, ular orqali suyak 
usti pardasidan  suyak ichiga qarab  qon tomirlar ótadi. bu  kanallar oziqlantiruvchi 
kanallar bólib, óz devoriga ega bólmaydi va Folkman kanallari deb ataladi. 
Bundan  tashqari, suyak usti pardasidan har  xil burchak  hosil qilib, suyakka 
tomon kollagen tolalar yónaladi, bu tolalar osteonlar qavatiga etib kelishi mumkin. 
Suyak  devorining  órta  qavatini  osteonlar  hosil  qilib,  ular  kompakt  suyakning 
struktura  birligi  hisoblanadi.  Osteonlar  ham  plastinkalardan  iborat  bólib,  ular 
konsentrikhalqalar sifatida qon tomirlarni órab joylashadi. Osteon markazida qon 
tomir joylashadi. Osteon halqalarini hosil qilgan plastinkalarning ossein tolalari óz 
yónalishiga  ega  bólgani  uchun  suyakning  bóylama  va  kóndalang  kesmalarida 
plastinkalarni aniq ajratish mumkin. Osteonlar bir-biriga zich tegib yotmaydi, balki 
ular orasida kontsentrik halqa hosil qilmaydigan suyak plastinkalari joylashadi. Bu 
plastinkalar  oraliq  yoki  interstisial  plastinkalar  deb  nomlanadi.  Naysimon 
suyakning  markazida  endost  bilan  qoplangan  suyak  kómigi  kanali  joylashib,  u 
bilan osteon tizimi oralig‘ida ichki umumiy suyak plastinkalari joylashadi. 

---