Buxoro davlat universiteti biologiya kafedrasi embriologiya va gistologiya

Turli organizmlarda eritrositlar soni va diametri                   2-jadval 
Organizmlar 
1mm3 qondaeritrotsitlar 
(mln dona) 
Eritrotsitlarning 
diamåtri (mkm) 
Otlar 
7,0-9,5 
5,6 
Qoramollar 
6,0 
5,1 
Cho`chqalar 
6,0 
5,0-6,0 
Qo`ylar 
9,4 
4,3 
Echkilar 
14,5 
4,0 
Uy quyoni 
5,0 
6,0 
Tovuqlar 
3,5 
12,0X7,5 
O`rdaklar 
3,2 
13,8X6,6 
Baqalar 
0,38 
22,8x15,8 
Odamlar 
Erkaklar 
5,0 
7,3-7,5 mkm 
Ayollar 
4,5 
 
8-mashg'ulot. Mavzu: Epiteliy tóqimasi. Bir qavatli epiteliyning tuzilishi. 
 
Nazariy  tushuncha.  Epiteliy  tóqimasi  organizmning  tashqi  yuzasini,  ovqat 
hazm qilish nayi va siydik yullarining ichki yuzasini qoplaydi, shuningdek, ayrim 
organlarning asosini tashkil etadi. Epiteliy  tóqimasi óz tuzilishiga kóra bir qavatli 
(yassi,  kubsimon,  tsilindirsimon),  bir  qavatli  kóp  qatorli  (tsilindirsimon, 
xilpillovchi)  va  kóp  qavatli  yassi  (muguzlanadigan,  muguzlanmaydigan, 
ózgaruvchan ) bóladi. 
Bir  qavatli  epiteliy  bilan  tanishgandan  sóng,  kózning  muguz  pardasidan 
tayyorlangan  kóp  qavatli  muguzlanmaydigan  va  kórsatgich  barmoq  terisidan 
tayyorlangan  kóp  qavatli  muguzlanivchi  epiteliy  preparatlari  órganiladi.  Bunday 
preparatlarda  kóp  qavatli  epiteliyning  turli  qavatlari  har  xil  shakldagi  epiteliy 

---

hujayralaridan  iborat  ekanligiga  ahamiyat  berish  zarur.  Ayniqsa  teri  preparatidagi 
muguzlanuvchi epiteliy hujayralarining shakli kózga yaqqol tashlanadi. Óziga xos 
bir  qavatli  kóp  qatorli  hilpillovchi  epiteliyni  kekirdakdan  va  kóp  qavatli 
uzgaruvchan  epiteliyni siydik  qovug‘idan  tayyorlangan  preparatlardan órganiladi. 
Shuningdek,  oddiy  tarmoqlangan,  tarmoqlanmagan  va  murakkab  bezlar  ham 
órganiladi. 
Epiteliy  tóqimasining  kelib  chiqishi  va  bajaradigan  funksiyalarining  har  xil 
bólishiga  qaramasdan  boshqa  tóqimalardan  farq  qiladigan  umumiy  belgilari 
mavjud. 
1. 
Epiteliy  tóqimasi  zich  joylashgan hujayralar tóplamidan  iborat  bólib, 
hujayralararo  modda  bólmaydi.  Uning  bunday  joylashishi  himoya  vazifasini 
bajarishga sharoit tug‘diradi. 
2. 
Epiteliy  tóqimasi  bazal  membrana  ustida  joylashganligi  chegarada 
joylashganligi  sababli  epiteliy  hujayralarida  qutbli  differensiallanish  mavjud. 
Epiteliy  hujayralarining  apikal  va  bazal  qismlarida  tafovut  mavjud.  Bu  qismlar 
tuzilishi va vazifasi bilan farq qiladi. 
3. 
Epiteliy  tóqimasida  qon  tomirlar  bólmaydi.  Bazal  membrana  orqali 
biriktiruvchi  tóqimadan  diffuz  yól  bilan  oziqlanadi.  Epiteliy  kelib  chiqishi  va 
funksiyasi  jihatidan  ustki  qavatda  yotadi.  Uning  ostida  esa  biriktiruvchi  tóqima 
joylashgan. 
4. 
Epiteliy tóqima yuqori darajada qayta tiklanish qobiliyatiga ega.