Buxoro davlat universiteti Agranomiya va biotexnologiya

Buxoro davlat universiteti
Agranomiya va biotexnologiya
fakulteti 13_2OʻHQ 21 guruh
talabasi Saydullayeva Zarnigorning botanika va oʻsimliklar fiziologiyasi fanidan Mustaqil ish
Mavzu: Mikoriza va ildiz metamorfozi.
-Reja:
1. Mikoriza turlari.
2. Arbuskulyar va vesikulyar-arbuskulyar mikorizalar.
3. Ildiz metamorfozi va uning anatomik tuzilishi.
Mikoriza oʻsimliklar va qoʻziqorinlar oʻrtasida paydo boʻladigan simbiotik munosabatlarning bir turi. Bu baʼzi oʻsimlik larning ildizlari va ular uchun baʼzi patogen boʻlmagan qoʻziqorinlar oʻrtasidagi bogʻliqlik sifatida aniqlanadi. Bu atama yunoncha soʻzlardan kelib chiqadi mykoz mos ravishda "qoʻziqorin" degan maʼnoni anglatadi.
Qoʻziqorinlar va oʻsimlik organizmlari oʻrtasida simbiotik munosabatlarning ikki turi tavsiflangan: ilonlar va mikorizalar. Lishayniklar odatda alg va qoʻziqorin oʻrtasidagi doimiy oʻzaro ta'siridan iborat boʻlsa, mikorizalar qoʻziqorin va qon tomir oʻsimlik ildizlari oʻrtasidagi bogʻliqlikla mos keladi
Adabiyotda mikorizalarning ikkita asosiy turi maʼlum, endomikorizalar va ektomikorizalar. Ushbu ikki turdan endomikorizalar qon tomir oʻsimliklar orasida topilgan barcha mikorizalarning 80 foizini tashkil qiladi.
Endomikoriza
Mikorizaning bu turi-qoʻziqorin gifasi oʻsimlik ildizining hujayralariga kirib, ikkala tur oʻrtasida juda yaqin aloqani oʻrnatadi. Koʻpgina endomikorizalarnin qoʻziqorin tarkibiy qismi simbiotik
zamburugʻlar guruhi boʻlgan glomeromikotik qoʻziqorindan iborat. Shuni aytish kerakki, endomikorizal munosabatlar juda oʻziga xos emas, shundan qoʻziqorin turli xil oʻsimliklarni bir-birining oʻrnida "kolonizatsiya qilishi" mumkinligi tushuniladi.
Ektomikoriza
Mikorizal qoʻziqorinni ha gifasi ildiz hujayralarini oʻrab turganida, lekin hujayra devoriga kirmasa, ular ektomikorizal deb ataladi. Ushbu turdagi mikorizada qatnashadigan zamburugʻlar odatda agromikorit guruhiga kiradi, ammo ascomitsetlarni ham topish mumkin.
Ektomikorizalar Madilyn va tropik iqlimdagi baʼzi daraxt va butalarda keng tarqalgan, jumladan, eman, tol, terak, qaragʻay, evkalipt va boshqalar. Ushbu turdagi assotsiatsiyaga erishilgan turlarda, oʻsimlik, masalan, qurgʻoqchilik va muzlash kabi yomon sharoitlarga nisbatan ancha koʻproq qarshilik koʻrsatadi.
Endomikorizal qoʻziqorinning gifalari mezbon oʻsimlikning ildiz poʻstlogʻining hujayralari devoriga kirib borganda, ular odatda uning ichiga joylashib, "arbuskulyar" deb nomlangan juda tarvaqaylab tuzilmalarni hosil qiladi. Ushbu arbuskulalarining paydo boʻlishi endomikorizal qoʻziqorinlarning aksariyat qismini tashkil etuvchi arbuskulyar Mikoriza deb nomlanadigan narsani aniqlaydi.
Ildiz oʻsimliklarning asosiy vegetativ organi boʻlib uni tuproqqa mahkam oʻrnashtirib turadi. Bundan tashqari ildiz oʻsimliklarni oziq moddalar bilan taʼminlab, oʻzida qoʻshimcha oziq moddalar toʻplash xususiyatiga ega. Bir qancha oʻsimliklarning ildizlari oʻz faoliyatlari davrida metamorfozga uchrab oziq moddalar toʻplaydigan joy bn xizmat qiladi.
Shu munosabat bilan ular yoʻgʻon va etli boʻladi. Ularning bir necha xili mavjud.
Ildiz tiplari.
-Ipsimon ildiz.
-Urchiqsimon ildiz.
-Ildiz meva.
-Oʻq ildiz.
Ildiz mevalar.
Asosiy ildiz oʻz shaklini oʻzgartirib, tinglashadi va oʻzida qoʻshimcha oziq moddalarni toʻplaydi. Bunga sabzi, sholgʻom, turp, rediska, petrushkalar kiradi.
Ildiz tuganak.
Ildiz tuganak asosiy ildizlardan tashqari yon va qoʻshimcha ildizlar ham metamorfozga uchrashi mumkin.
Oziq moddalari saqlanadigan yoʻgʻon joy ildiz tuganaklari yoki gʻuddalari deyiladi. Ular qishni oʻtkazish uchun emas, vegetativ koʻpayish uchun xizmat qiladi. Bularga kartoshkagul, yeryongʻoq, kabi oʻsimliklarning ildiz tuganaklari misol boʻla oladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Botanika va oʻsimliklar fiziologiyasi. Berdiyeva D.
2. Botanikani oʻrganish. Turgʻunov E. F.
3. Botanika asoslari. I. Hamdamov, P. Shukrullayev, E. Tarasova.