Buxoro Davlat universiteti 9

GEN MUXANDISLIGINING MOHIYATI VA VAZIFALARI 
 
 
 
Viruslar bilan prokariot hujayralar orasidagi materialning 
ko’chirilishini, tabiiy sharoitda
bakteriyalarda o’tadigan rekombinasiya mexanizmlarini o’rganish, 
plazmidalar va mo’tadil
faglarning hujayradagi hayotini tushunish genlar ustida turli 
manipulyasiyalar o’tkazish
imkoniyatini beradi. Olimlar qo’lida DNKning kerakli bir qismini 
bakteriya hujayrasiga ko’chirib
 
o’tkazadigan sitema -plazmidalar ham bor . Bunday transmissiv 
ko’chirib o’tkazuvchi xalqali
molekulalar -plazmidlar va mo’tadil viruslar vektor deb ataladi (4-
jadval).
Ular tabiatning o’zi biologlarga taqdim qilgan sovg’a bo’ladi. 
SHunday ekan, endi
bakteriyalarni kulturada (ular o’sadigan muhitda) insonlar uchun 
kerakli oqsillarni, fermentlarni
sintezlashga majbur qilib bo’lmasmikan degan savol tug’iladi?
Bu g’oyalarning amalda yuzaga chiqishi gen muxandisligi yoki 
genetik muxandislik deb
ataladigan va katta istiqbolga ega bo’lgan yangi sohani dunyoga 
keltirdi.
Gen muxandisligi qisqacha aytganda, genlar ustida turli 
manipulyasiyalar o’tkazish, ularni
to’la o’rganish asosida funksional qismlarga bo’lish, kerakli joyidan 
kesish, kerak emas qismini

---

olib tashlash, kerak bo’lgan qismlarini boshqa genlardan yoki sintez 
yo’li bilan olib ulash va shu
usulda tayyorlangan duragay yoki rekombinant genni muvofiq 
organizmga kiritib (masalan
odamning insulin genini mikrob hujayraga yoki sichqonning o’sish 
garmoni genini kalamushga),
zarur turlarni yoki preparatlarni sintez qilish va xakozo g’oyalar va 
texnologiyalarning
yig’indisidir (6-chizma).
Ayrim DNK molekulalari genlar bir turinng ko’p nusxasini hosil qilish 
uchun ilgaridan
hujayralarning toza liniyalarini olishda ko’pdan beri ishlatiladgan 
klonirlash texnikasining
molekulalariga moslashtirilgan varianti qo’llanadi. Hujayra 
liniyalarining bir xilligini klonirlash
usuli bilan kuchaytirish mumkin. Klon deb birdan-bir old hujayradan 
kelib chiqqan hujayralar
populyasiyasiga aytiladi. Klonirlash asosan mutant hujayralar olish 
uchun ishlatiladi. Molekulyar
klonirlash DNK ning aniq bir namunasini toza holda ko’paytirishdan 
iborat.