|
amir Muzaffar
(Maydayulgʻun)da boʻlib, unda Buxoro qoʻshini magʻlubiyatga uchragan (1866.8.05). 1868-yilning
may oyida Chupon ota tepaliklarida Buxoro qoʻshinlari Kaufman qoʻshinidan engildi. 2—3-iyunda
Zirabuloq jangiaya magʻlubiyatga uchragach, 1868-yil 23-iyunda Samarqandda imzolangan
Rossiya—Buxoro sulh shartnomasiga koʻra, Buxoro amirligi Rossiyaga tobe boʻlib qolgan.
Amir Muzaffarning oʻzi shoir
Alisher Navoiy
ijodiga muxlis boʻlgan va 1872-yilda Buyuk Britaniya
qirolichasi Viktoriyaga Navoiyning "Devoni" qoʻlyozmasini taqdim etgan.
[4]
1868-yil iyuldan 1885-yilda vafotigacha amir Rossiya imperiyasi bilan tinch munosabatlarni
davom ettirdi. Unga bir qator elchilar yuborilgan: Nosovich, Kostenko va Petrovskiy. Elchilarni
kutib olish marosimlari oʻzbek tilida oʻtkazilar edi. Tantana xizmatkorlari - udaychilar aytardilar:
"Hazrati Amirni Xudo Muzafar Mansur qilsun" (yaʻni: Xudo buyuk amirni qudratli va gʻolib qilsin)
[5]
.
Amir Abdulahad (1885—1910) hukmronligi davri
Buxoro amirligining maʼmuriy markazlari, XX asr boshlari
Buxoro amiri huquqiy jihatdan mustaqil hukmdor sanalsa ham, haqiqatda rus podshosiga qaram
edi. Amir va uning amaldorlariga qarshi xalq harakatlari podsho Rossiyasi qoʻshinlari yordamida
bostirilar edi.
Amir Abdulahad
rus podshosining generaladʼyutanti hisoblangan. Uning davrida rus
maʼmurlari amirlikda katta imtiyozlarga ega boʻlgan. Amirlik yerlaridan oʻtgan temir yoʻl
boʻylariga rus aholisi keltirilib joylashtirildi. Buxoro Afgoniston chegarasining muhofazasi bilan
ham rus qoʻshinlari shugʻullangan.
Said Abdulahadxon
Amir Said Olimxon (1910—1920) hukmronligi davri
Said Olimxon
1910-yilda
otasi Abdulahad Xon vafot etadi. Taxtga 1910-yilda oʻtirdi.Oʻsha yili
Rossiya
Imperiyasi
Imperatori
Nikolay II
tomonidan Oliy martabaga koʻtariladi.
1911-yilda
Said
Olimxonga
Hazrati Oliylari Imperator Svitasida general-mayor unvoni beriladi.
[6]
Boshqaruvining boshida u sovgʻalar olmasligini, boshqa vazir va boshliqlarga pora olishni man
etishini va soliqchilar va boshliqlarni xalqdan olgan soliqni oʻz manfaatlarida qoʻllamaslikni amr
etdi. Biroq vaqt oʻtib vaziyat oʻzgarib ketdi, ushbu intrigalar oqibatida yangi qonunlar
chiqarmoqchi boʻlganlar
Moskva
va
Qozonga
yuborildi. Said Olimxon esa boshqaruvini anʼanaviy
tarzda davom ettirdi.
1913-yil 22-fevralda Sayyid Olimxon Xiva xoni
Asfandiyorxon
bilan birgalikda Peterburgdagi
birinchi jomeʼ masjidining ochilishida ishtirok etdi.
[7]
Buxoro amirligi Rossiya Imperiyasiga qaram hisoblansada Said Olimxon oʻz davlatida Amir
maqomiga ega edi. Said Olimxinning pullariga Sankt-Peterburgda Masjid va Buxoro Amiri Uyi
qurildi.
1915-yilning
30-dekabr
kuni general-leytenent maqomiga ega boʻldi va Ter Kazaklari
qoʻshinida general-adyutant maqomigacha koʻtarildi.
Buxoro amirligining podsho Rossiyasiga tobeligi amir Olimxon zamonida (1910—20) yanada
ortdi. Amirlikda yettita rus xususiy bankining shuʼbasi ish olib borardi. Birinchi jahon urushi
boshlanishi bilan amirlik aholisining ahvoli yanada ogʻirlashdi. Xuddi shu davrga kelib jadidlik
harakati asosida yosh buxoroliklar partiyasi faoliyati kuchaydi. 1917-yil Fevral inqilobi
munosabati bilan bu partiya amirlikni podsho Rossiyasi boʻyinturugʻidan qutqazish, baʼzi
islohotlar oʻtkazish ishiga kirishdi. Yosh buxoroliklar rus bolsheviklari bilan hamkorlikda 1918-yil
martida amir hukumatini agʻdarishga urindilar. Ammo bu harakat muvaffaqiyatsizlikka uchradi.
1920-yil 2-sentabrda Buxoro bosqini natijasida amirlik tugatildi.
Buxoro bosqini
1.
arxiv nusxasi (https://web.archive.org/web/20170202023753/http://eduportal.uz/ebooks/ozbekisto
ntarixi8/220.html)
, archived from
the original (http://eduportal.uz/ebooks/ozbekistontarixi8/22
0.html)
on 2017-02-02,
https://web.archive.org/web/20170202023753/http://eduportal.uz/ebooks/ozbekistontarixi8/220
.html
, qaraldi: 2017-01-25
Yana q.
Manbalar
2.
"Buxoro amirligi"
OʻzME
.
B-harfi (http://n.ziyouz.com/books/uzbekiston_milliy_ensiklopediyasi/O%C
A%BBzbekiston%20Milliy%20Ensiklopediyasi%20-%20B%20harfi.pdf)
Birinchi jild. Toshkent, 2000-
yil
3.
Katalog Vostochnykh rukopisey. Dushanbe,1970,s.106-108
4.
JOHN SEYLLER, A MUGHAL MANUSCRIPT OF THE «DIWAN» OF NAWA’I in Artibus Asiae, Vol. 71,
No. 2 (2011), pp. 325—334
5.
Petrovskiy N. Moya poyezdka v Bukharu. //
Vestnik Yevropy
. — 1873. — № 3.
.
Список генералам по старшинству. Часть I, II и III. Составлен по 1 июня 1911 года — СПб.,
1911, с. 910
7.
«Sankt-Peterburgskiye vedomosti», 23-fevralya (8 marta) 1913, № 44, str. 3
Bregel, Y. (2009). The new Uzbek states: Bukhara, Khiva and Khoqand: C. 1750–1886. In N. Di
Cosmo, A. Frank, & P. Golden (Eds.), The Cambridge History of Inner Asia: The Chinggisid Age
(pp. 392–411). Cambridge: Cambridge University Press
Anke fon Kyugelʼgen, Legitimizatsiya sredneaziatskoy dinastii mangitov v proizvedeniyakh
ikh istorikov (XVIII—XIX vv.). Almaty: Dayk press, 2004
Olufsen, O. (Ole), The emir of Bokhara and his country; journeys and studies in Bokhara (with
a chapter on my voyage on the Amu Darya to Khiva). Gyldendalske Boghhandel, Nordisk
Forlag. Copenhagen, London: William Heinemann, 1911
Ushbu maqola
chaladir
. Siz uni
boyitib, (https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Buxoro
_amirligi&action=edit)
Vikipediyaga
yordam berishingiz mumkin.
Bu andozani
aniqrogʻiga
almashtirish kerak.
"
https://uz.wikipedia.org/w/index
.php?
Adabiyotlar
Soʻnggi tahrir 21 kun avval
MalikxanBot
tomonidan amalga oshirildi
title=Buxoro_amirligi&oldid=25984
88
" dan olindi
Do'stlaringiz bilan baham: |
