|
1-jadval
O’zbekiston YAIMda tovarlar va xizmatlar ulushi
(joriy narxlarda)
Ko’rsatkichlar
2000 yil
2008 yil
mlrd. so’m
%
mlrd. so’m
%
YAlpi ichki mahsulot
3194,5
100,0
36839,4
100,0
SHu jumladan:
Ishlab chiqarilgan tovarlar
qiymati
1614,2
50,5
16725,1
45,4
Ko’rsatilgan xizmatlar
qiymati
1173,9
36,8
16688,2
45,3
Sof soliqlar
406,4
12,7
3426,1
9,3
Manba: O’zbekiston Republikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari.
Jadvaldan ko’rinadiki, mamlakatimizda xizmat ko’rsatish sohasi sezilarli
ravishda rivojlanib bormoqda. Respublika YAIMdagi xizmatlarning ulushi 2000
Ишлаб чиқариш
Номоддий ишлаб чиқариш
Моддий ишлаб чиқариш
Моддий
неъматларни
ишлаб чиқариш
Моддий
хизматлар
кўрсатиш
Номоддий
хизматлар
кўрсатиш
Номоддий
неъматларни
ишлаб чиқариш
26
yilda 36,8 foizni tashkil qilib, uning 8,1 foizi transport va aloqaga, 9,5 foizi savdo
va umumiy ovqatlanishga, 19,2 foizi boshqa xizmatlar ulushiga to’g’ri kelgan
bo’lsa, 2008 yilda YAIMdagi xizmatlarning ulushi 45,3 foizga yetib, uning 12,7
foizi transport va aloqaga, 9,1 foizi savdo va umumiy ovqatlanishga, 21,5 foizi
boshqa xizmatlar ulushiga to’g’ri kelgan. «2008 yili aloqa, axborotlashtirish,
moliya, bank, transport xizmati ko’rsatish, maishiy texnika va avtomobillarni
ta’mirlash sohalari ancha yuqori sur’atlar bilan rivojlandi. So’nggi to’rt yil
mobaynida
yiliga
o’rtacha 50 foiz o’sishni ta’minlayotgan axborot-
kommunikatsiya
texnologiyalari
sohasida
xizmat
ko’rsatish
jadal
rivojlanayotganini alohida ta’kidlash lozim»
9
. Bu esa mamlakatimizda keyingi
yillarda aholining turmush sharoitini yaxshilash uchun olib borayotgan kompleks
tadbirlar qatorida 2006-2010 yillarda xizmat ko’rsatish va servis sohasini
rivojlantirishni jadallashtirish Davlat dasturining amalga oshirilishi natijasi
hisoblanadi. Dasturning asosiy maqsadi
aholiga
xizmatlar ko’rsatish va servis
sohasini jadal rivojlantirish uchun qulay sharoit yaratish, uning iqtisodiyotdagi
ulushini oshirish, xizmat ko’rsatish sohasi tarmoqlarida band bo’lganlar sonini
ko’paytirish va shu asosda aholi daromadlarini oshirishdan iborat bo’lib, unda
quyidagi yo’nalishlardagi chora-tadbirlar ko’zda tutilgan:
- xizmat ko’rsatish sohalarida tadbirkorlarning faolligini kuchaytirish uchun
qulay shart-sharoitlar yaratish;
- xizmat ko’rsatish sohasining YAIMdagi ulushini 2010 yilga kelib 49%ga
yetkazish;
- xizmat ko’rsatish sohasida band bo’lganlar sonini 2010 yilga qadar ikki
martaga oshirish;
- qishloq aholisiga ko’rsatiladigan xizmat hajmi va turlarini ko’paytirish;
- yangi istiqbolli xizmat turlarini jadal rivojlantirish;
- xizmatlar eksporti hajmini oshirish;
- xizmatlar va servis sohasi uchun yuqori malakali kadrlar tayyorlash va
qayta tayyorlash.
Moddiy ishlab chiqarish sohasi o’z navbatida ikki bo’linmadan — birinchi va
ikkinchi bo’linmalardan iborat bo’ladi. Birinchi bo’linmada ishlab chiqarish va
xizmat ko’rsatish korxona va tashkilotlarining ishlab chiqarish iste’moli uchun
zarur bo’lgan vositalar – stanok, mashina, asbob-uskuna, xomashyo va turli
materiallar ishlab chiqariladi. Ikkinchi bo’linmada esa xalq iste’moli uchun zarur
bo’lgan iste’mol tovarlari ishlab chiqariladi.
Birinchi bo’linmada ishlab chiqarishdan chiqqan tovarlar shu yilning o’zida
ikkinchi bo’limda va xizmat ko’rsatish sohalarida ishlab chiqarish vositasi sifatida
ishlatilishi mumkin, ikkinchi bo’linmada yaratilgan tovarlar va nomoddiy soha
xizmatlari o’z navbatida birinchi bo’linma uchun zarurdir. SHuning uchun ular
o’rtasida doimo iqtisodiy aloqalar va munosabatlar sodir bo’lib turadi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida har qanday ishlab chiqarish, bir tomondan
iste’mol qiymatni (naflilikni) yaratishdir, ikkinchi tomondan, moddiy vositalar va
9
Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг
йўллари ва чоралари. – Т.: Ўзбекистон, 2009, 25-б.
27
mehnatning sarflanishi, yangi qiymatning yaratilishi, boshqacha qilib aytganda,
qiymatning o’sish jarayonidir.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarish jarayonining ikki tomonini
quyidagicha ifoda etishimiz mumkin (2-chizma).
Do'stlaringiz bilan baham: |
