Buxglteriya hisobi va audit

Korxona  pul  daromadlaridan  barcha  xarajatlar  chiqarib  tashlangandan 
keyin qolgan qismi foyda deb yuritiladi. Ayrim adabiyotlarda bu iqtisodiy foyda 
deb ham yuritiladi. 
Bizning  misolimizdagi  korxonada  «A»  mahsulotni  ishlab  chiqarishning  bir 
oylik xarajatlari 60 mln. so’mni tashkil etgan bo’lsin. U holda, korxonaning bir oylik 
foydasi 40 mln. so’m (100 mln. – 60 mln.) ga teng bo’ladi.  
Foydaning tarkib topishi ikki bosqichdan o’tadi: 
birinchi  bosqichda  foyda  ishlab  chiqarish  jarayonida  yangi  qiymatning 
yaratilish  chog’ida  vujudga  keladi.  YAngidan  yaratilgan  qiymat  tarkibidagi 
qo’shimcha qiymat foydaning asosiy manbai hisoblanadi, biroq u hali aniq foyda 
shaklida namoyon bo’lmaydi; 
ikkinchi  bosqichda  ishlab  chiqarish  jarayonida  yaratilgan  foyda  tovarlarni 
sotilgandan  so’ng  olingan  pul  daromadi  bilan  xarajatlarning  farqi  ko’rinishida 
to’liq namoyon bo’ladi.  
Demak,  tovar  va  xizmatlar  sotilganda  ularning  umumiy  qiymati  pul 
daromadlariga,  undagi  qo’shimcha  qiymat  esa  foydaga  aylanadi.  Bundan  ko’rinib 
turibdiki,  foydaning  haqiqiy  manbai  qo’shimcha  mahsulot  yoki  qo’shimcha 
qiymatdir.  
Odatda  ishlab  chiqarish  sohasidagi  yirik  korxonalar  tovarlarni  katta  hajmda 
ishlab  chiqarib,  ularni  savdo  vositachilariga  ulgurji  narxlarda  sotadilar.  SHunga 
ko’ra, ular tovarning ulgurji narxi uning tannarxidan yuqori bo’lgan taqdirda foyda 
oladilar.  Demak,  ishlab  chiqaruvchi  foydasi  (F