|
Abdulla Qahhor
tarjimasi
AMALDORNING O‘LIMI
So‘lim oqshomlarning birida xuddi shun-
day so‘lim ish boshqaruvchi Ivan Dmitrich
Chervyakov orom kursilarning ikkinchi qato-
rida o‘tirib, durbinda spektakl tomosha qilar-
di. U sahnaga qarab, o‘zini rohatda o‘tirgan
his qilardi. Lekin birdaniga... Hikoyalarda
«lekin birdaniga» so‘zi tez-tez uchrab turadi.
Mualliflar shunday deyishga haqli, chunki
hayotda tasodifiy hodisalar juda ko‘p. Lekin,
birda niga uning yuzi burishdi, ko‘zlari olaydi,
nafasi to‘xtadi... U, ko‘zidan durbinni oldi, en-
gashdi va... apshu!!! Ko‘rib turibsizki, aksir-
di, aksi rishning aybi yo‘q. Xizmatchilar ham
aksiradi, nozirlar, ba’zan, hatto idora masla-
hatchilari ham aksiradi. Hamma aksi
radi.
Chervyakov hech qancha xijolat bo‘lmadi,
ro‘molchasi bilan og‘zi-burnini artdi va odobli
odam bo‘lgani uchun aksirganim birovga ma-
lol kelmadimikan deb atrofiga qaradi. Mana
shunda xijolat bo‘lib qoldi. Qarasa oldida
o‘tirgan chol qo‘lqopi bilan tepakal boshini,
bo‘ynini artib, do‘ng‘illayotipti. Chervyakov
cholni tanidi: bu chol sobiq general Brizjalov
bo‘lib, temir yo‘l mahkamasida xizmat qilardi.
Anton Chexov
30
«Men unga tupuk sachratdim, – deb o‘yla-
di Chervyakov. – Mening boshlig‘im emas, be-
gona, shunday bo‘lsa ham yaxshi emas, afv
so‘rash kerak».
Chervyakov yo‘taldi, biroz oldinga engashib
generalning qulog‘iga pichirladi:
– Kechiring, janobi oliylari, odobsizlik bo‘ldi...
Men bilmasdan...
– Mayli, mayli...
– Xudo haqi, kechiring. Axir men... Qandoq
qilay...
– Obbo, o‘tirsangiz-chi, azbaroyi xudo!
Qo‘ying, eshitaylik!
Chervyakov xijolat bo‘ldi, tirjaydi va sahna-
ga qaray boshladi. U, sahnaga qararkan, endi
hech qanday rohat his qilmasdi. U tashvishla-
na boshladi. Tanaffus vaqtida Brizjalovning yo-
niga keldi, atrofida aylanib yurdi va o‘zini dadil
tutib, sekin dedi:
– Men sizga tupuk sachratdim, janob oliy-
lari... Kechiring... Axir men... men...
– E qo‘ysangiz-chi... Men allaqachon esim-
dan chiqarib yubordim-u, siz hali ham o‘sha
gapni gapirib yuribsiz! – dedi general va toqati
toq bo‘lib, pastki labini qimtidi.
«Jahli chiqib ketgani ko‘zlaridan ham ko‘ri nib
turipti-yu, esidan chiqqan emish, – deb o‘yladi
Chervyakov generalga shubha bilan qarab olgach.
– Gaplashgisi ham kelmaydi. Axir men o‘zimga
qolsa... Bu tabiatning qonuni ekanini bunga tu-
shuntirish kerak. Bo‘lmasa menga tupurdi, deb
o‘ylaydi. Hozir o‘ylamasa keyin o‘ylaydi!»
Chervyakov uyga kelib, qilgan beodobligini
xotiniga aytib berdi. Chervyakovning nazarida
Buqalamun
31
xotini bu so‘zga juda yengiltaklik bilan qaradi,
u faqat qo‘rqdi, so‘ngra Brizjalovning «begona»
ekanligini bilib tinchlandi.
– Shunday bo‘lsa ham borib uzr so‘ra, – dedi
u. – Bo‘lmasa seni xalq orasida o‘zini tutolmas
ekan deb o‘ylaydi!
– Eng yomoni shu-da! Men uzr so‘radim, u
g‘alati odam ekan... Biror og‘iz durust so‘z ayt-
madi. Gaplashgani vaqt ham bo‘lmadi.
Ertasi kuni Chervyakov yangi mundirini kiy-
di, sochini tekislatdi va uzr so‘rash uchun Briz-
jalovning oldiga ketdi...
Generalning qabulxonasida arzga kelgan bir
qancha odamlarni ko‘rdi, bu odamlar orasida
general ham bo‘lib, arzini aytmoqda edi. Gene-
ral bir necha odamdan shikoyatini so‘rab bo‘lib,
Chervyakovga qaradi.
– Agar eslarida bo‘lsa, janobi oliylari, kecha men
«Arkadiy»da, – deb so‘z boshladi ish boshqaruvchi,
– aksirib, bilmasdan tupuk sachratdim... Kechi...
– Hechqisi yo‘q... Shu ham gap bo‘ldimi...
Sizning nima arzingiz bor? – dedi general
navbatdagi shikoyatchiga.
«Gaplashgisi ham kelmadi! – deb o‘yla-
di Chervyakov, bo‘zarib ketib, – demak, ach-
chig‘lanayapti... Yo‘q, buni shunday qoldirib
bo‘lmaydi... Men unga tushuntiraman...»
General oxirgi shikoyatchi bilan suhbatini
tugatib endigina ichkari uyga qadam qo‘ygan
ediki, Chervyakov uning ketidan borib:
– Janobi oliylari, – dedi. – Agar haddim sig‘sa,
sizga samimiyat arz qilib, uzr so‘ramoqchi edim,
o‘zingiz bilasiz, jo‘rttaga qilganim yo‘q!
General aftini burishtirib qo‘l siltadi.
Anton Chexov
32
– Siz meni kalaka qilayotibsiz shekilli,
muhtaram janob, – dedi u, eshikni yopaturib.
«Kalaka nimasi! – deb o‘yladi Chervyakov. –
Hech unday niyatim yo‘q! General bo‘laturib
shuni ham tushuna olmaydi! Bunday bo‘lsa
men bu kekkaygandan afv so‘rab o‘tirmayman!
Afti qursin! Xat yozaman, qo‘yaman, kelib yur-
mayman. Xudo ursin, kelmayman!»
Chervyakov uyga ketarkan shunday o‘yladi.
U generalga xat yozmadi. O‘ylab-o‘ylab nima
deb xat yozishini bilmadi. Ikkinchi kuni yana
uzr so‘ragani borishga to‘g‘ri keldi.
– Men kecha kelib sizni bezovta qilgan edim,
janobi oliylari, – dedi u, general boshini ko‘tarib
unga qaraganda, – siz aytganingizday, men ka-
laka qilish uchun kelgan emasman. Men aksirib
tupuk sachratganim uchun afv so‘radim... Ka-
laka qilish mening xayolimga ham kelgan emas.
Axir kalaka qilgani mening haddim bormi? Agar
biz kalaka qilsak, hurmat qilgan bo‘lmaymiz.
– Yo‘qol! – deb baqirdi birdaniga, general
ko‘karib va qaltirab.
Qo‘rqqanidan ikki bukilib qolgan Chervyakov:
– Nima? – deb sekingina so‘radi.
– Yo‘qol! – deb general yana qichqirdi va yer
tepindi.
Chervyakovning qornida nimadir uzilib ket-
di. U, hech nima ko‘rmay, hech nima eshitmay
eshikkacha tisarilib bordi, ko‘chaga chiqib,
jo‘nab qoldi... O‘zini bilmay uyga kelib, ustida-
gi mundirini ham yechmay divanga yotdi va...
o‘lib qoldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
