Buni yod oling

BUNI YOD OLING...

Tilimizda 30ta tovush mavjud.Shulardan 24tasi undosh,6tasi unli tovushlardir.

Undosh tovushlar: b,v,g,d,dj,z,j,y,k,l,m,n,p,r,s,t,f,x,ch,sh,q,g',h,ng.

Unli tovushlar: a,o,e,o',i,u.

Lablangan,orqa qator unlilar:u,o',o;

Lablanmagan,old qator unlilar:i,e,a.

Og'izning ochilish darajasi,ya'ni vertikal harakatiga ko'ra:

Yuqori tor: i,u;

O'rta keng: e,o';

Quyi keng: a,o.

Undoshlar 3 tomonlama tasnif qilinadi:

*Hosil bo'lish o'rniga ko'ra; *Hosil bo'lish usuliga ko'ra; *Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko'ra.

*Hosil bo'lish o'rniga ko'ra: 1) Lab undoshlari,ular 2ga bo'linadi:

Lab-lab undoshlar:b,p,m; Lab-tish undoshlar: v,f.

2) Til undoshlari,ular 4ga bo'linadi:

a) til old I undoshlari: t,d,z,s,ch,j,sh,l,r,n;

b) til o'rta undoshi: y;

c) til orqa undoshi: g,k,ng;

d) chuqur til orqa undoshi: q,g',x.

3) Bo'g'iz undoshi: h.

*Hosil bo'lish usuliga ko'ra:

1) Portlovchilar: mening qopimdagi jajji kitobcha.

2) Sirg'aluvchilar: vafosiz shayxlar g',h,dj.

3) Qorishiq: ch.

*Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko'ra:

1) Jaranglilar: mallarang g'oz boyga dovrug' jon.

2) Jarangsizlar: qaxqaha tosh pufakchasi.

Undoshlar tarkibiga ko'ra:1)Sof; 2) Qorishiq.

Qorishiq: CH.Qolgan barcha tovushlar sof tovushlardir.

Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko'ra:1) Sonorlar(ovozdor) va 2)Shovqinlilarga bo'linadi.

1)Sonorlar:5 ta: m,n,l,r,ng.Shulardan l-yon tovush; r-titroq tovush;

m,n,ng-burun tovushlaridir.Qolgan barcha tovushlar shovqinlilar sirasiga kiradi.

O'zbek tilida 8 ta jarangli undoshning jarangsiz jufti mavjud.Bular:

d-t, v-f, g-k, g'-x, z-s, dj-sh, j-ch, b-p.

Jufti bo'lmagan undosh tovushlar: m,n,ng,l,r,y,h,q.