Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud


Ko‘makchi morfemalar qo‘shish yo‘li bilan yangi so‘z



Download 2,1 Mb.
bet79/413
Sana07.09.2021
Hajmi2,1 Mb.
#167841
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   413
Bog'liq
HO'AT(20)

Ko‘makchi morfemalar qo‘shish yo‘li bilan yangi so‘z yasalishi doimo ikki qismning bo‘linishini talab qiladi:

1. So‘z yasashga asos qism.

2. Yasovchi qism.



Qo‘shimchalar vazifasiga ko‘ra ikki turli bo‘ladi: a) so‘z yasovchi qo‘shimchalar; b) shakl yasovchi qo‘shimchalar.

Yasovchi qismni tashkil etgan morfemalar so‘z yasovchi morfemalar deyiladi. Masalan, terim so‘zi ter so‘ziga -im so‘z yasovchi morfemasini qo‘shish orqali hosil qilingan. Terimchi so‘zi esa terim so‘ziga -chi qo‘shimchasini qo‘shish bilan hosil qilingan. Demak, birinchi so‘zda yasovchi asos ter, ikkinchi so‘zda esa terimdir.

Ishchi, ishla so‘zlarining yasalish asosi bir xil. Bir asosdan hosil bo‘lgan so‘zlar so‘z yasalish usulini tashkil etadi.

Suvchi so‘zi «suv quyish bilan shug‘ullanuvchi shaxs» ma’nosini, temirchi so‘zi «temir bilan ish ko‘ruvchi shaxs», toshloq «toshga serob joy» ma’nosini bildiradi. Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, yasovchi morfema asosida yangi yasalgan so‘z yasashga asos bo‘lgan so‘zning ma’nosiga asoslanadi, uning ma’nosi bilan bog‘liq bo‘ladi.

Agar yasalgan so‘z bilan yasashga asos qism o‘rtasida ana shunday bog‘lanish bo‘lmasa, yasama so‘z hisoblanmaydi.



Solishtiring: tepki «tepishga xoslangan» so‘zi tep so‘zi bilan mazmunan bog‘lanadi, lekin tulki, eski so‘zlarini tul va ki, es va ki qismlarga ajratib bo‘lmaydi, chunki tulki va eski so‘zlari, tul «beva», es - «aql», «xotira» so‘zlari bilan mazmuniy bog‘lanmaydi.

Tarkibi asos va yasovchi qo‘shimchalarga bo‘linmaydigan so‘zlarga tub so‘zlar deyiladi. Masalan: tosh, temir, quyosh.



Asosga so‘z yasovchi qo‘shimchalar qo‘shilishi orqali hosil qilingan yangi asos sodda yasama so‘zlar deyiladi. Masalan: toshloq, temirchi, temirchilik, serquyosh.

Tilda oldin mavjud bo‘lgan so‘zga ma’lum yasovchi vositalar qo‘shish bilan yangi so‘z hosil qilinishiga so‘z yasalish hodisasi shunday hodisani o‘rganadigan tilshunoslik bo‘limiga esa so‘z yasalishi deyiladi.


Download 2,1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   413




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish