Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud



Download 2,1 Mb.
bet174/413
Sana07.09.2021
Hajmi2,1 Mb.
#167841
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   413
Bog'liq
HO'AT(20)

AL va KHK darsligidan:



Ma’no guruhlari

Fe’llar

1

Yumush fe’llari

Ishladi, mehnat qildi, ter to‘kdi

2

Tafakkur fe’llari

O‘ylaydi, o‘qidi, kashf qildi, fikrladi, tasavvur qildi

3

Sezgi fe’llari

Sezdi, his qildi

4

Ruhiy holat fe’llari

Kuldi, xursand bo‘ldi, qayg‘urdi, iztirob chekdi

5

Nutq fe’llari

Gapirdi, so‘zladi, bayon qildi, ifoda qildi, ming‘irladi, do‘ng‘illadi

6

Ishora fe’llari

Imo qildi, labini burdi, ko‘zini qisdi

7

Jismoniy holat fe’llari

Og‘ridi, isitma chiqdi, xastalandi, zo‘raydi, kuchaydi, charchadi

8

Tabiiy holat fe’llari

Eridi, muzladi, yetdi, uxladi

9

Ko‘rish fe’llari

Qaradi, ko‘rdi, boqdi, termuldi

Yuqoridagi fe’l turlarining har qaysisi bir necha fe’llarni o‘z ichiga oladi. Bu fe’llar harakat-holat ma’nosini qanday ifodalashi bilan bir-biridan farq qiladi. Quyidagi farqlanishlarni kuzatish mumkin:

1. Harakat-holatning kuchli-kuchsizligiga ko‘ra farqlanishi: jilmaymoq-kulimsiramoq-kulmoq.

2. Ijobiy va salbiy bahoga ega bo‘lishligiga ko‘ra: kulmoq-tirjaymoq; so‘zlamoq-to‘ng‘illamoq, ming‘irlamoq.

3. Uslubiy xoslanishiga ko‘ra: kulmoq (umumiste’moldagi so‘z) – tabassum qilmoq (badiiy uslubga xos), so‘zlamoq (umumiste’moldagi so‘z) – nutq ijod etmoq (badiiy uslubga xos) kabi.

Yuqoridagi fe’llarning har qaysisini o‘z o‘rnida ishlatish nutqning ravonligi, aniqligi va ifodaliligini ta’minlaydi.

Bo‘lishli va bo‘lishsiz fe’llar

AL va KHK darsligidan:

Fe’l asosidan ifodalangan harakatning ro‘y berish yoki bermasligini bildirgan shakllarga bo‘lishli-bo‘lishsizlik shakllari, shunday shakllar sistemasiga bo‘lishli-bo‘lishsizlik kategoriyasi deyiladi.

Bo‘lishsizlik ma’nosi maxsus shakllarga ega. Bo‘lishlilik ma’nosi esa, aksincha, bunday shakllarga ega emas.

Masalan, keldi – bo‘lishli; kelgan emas, kelgan(i) yo‘q – bo‘lishsiz.

Bo‘lishsiz fe’llarning shaxs-son qo‘shimchalari bilan o‘zgarishi o‘ziga xos xususiyatga ega. Bo‘lishsizlik ma’nosi emas yordamida ifodalanganda shaxs-son qo‘shimchasi undan so‘ng, yo‘q yordamida ifodalanganda esa oldin qo‘llaniladi.Qiyoslang:


|kelmadim |kelmading |kelmadi


Download 2,1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   413




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish